Archief van
Maand: november 2010

Welke God eigenlijk?

Welke God eigenlijk?

Over welke God hebben we het eigenlijk? De God die zonden vergeeft. De God die wil dat mensen rechtvaardig handelen. De God die oorlog voert.. Er is in de geschiedenis veel nagedacht over het OPPERWEZEN. In de Ontdekking van de hemel beschrijft Harry Mulisch God als de chef in de hemel. Deze beschikt over leven en dood. Maar deze bizarre God verwijs ik naar zijn eigen hiernamaals .Ik wil met hem niets van doen te hebben. De wereld is is volgens Mulisch een reusachtige door mensen geimproviseerde chaos waar het noodlot telkens toeslaat. Volgens hem is het leven gelijk aan het weer dat elk ogenblik kan omslaan. Met deze chef in de hemel wil ik niets te maken hebben. Deze God is een voortbrengsel van onze geest. Maar de joodse God werpt een ander licht op de chef in de hemel. Hij draagt een NAAM die vertelt hoe deze God zich gedraagt. Zijn NAAM luidt”Ik zal er voor u zijn “. Hij ziet in de mens geen bedreiging en is BONDGENOOT tegen het lot dat telkens toeslaat. Hij beschouwt de mens als medeschepper,sluit een contract met hem en geeft de tien geboden als spelregels om te overleven. “Zie om naar de minste en doe gerechtigheid.”. De bondgenoot walgt van religieuze cultus. Volgens Jesaja 1 haat hij offers en feesten. Hij roept op recht te doen aan weduwe en wees,om het geweld in toom te houden.C orruptie en omkoperij worden afgewezen. Het gaat om eerlijke rechtspraak . Geen geknoei. De filosoof Slavoy Zizek hekelt de manier waarop mensenrechten gehanteerd worden.. De staten die dat voorstaan wikkelen zich in oorlogen in Irak en Afganistan om de mensenrechten te herstellen. Maar dan worden die mensenrechten vreselijk geschonden. Zizek wijst op de schaamteloze behandeling van arme rechteloze vluchtelingen. Hij hekelt de bizarre rijkdommen van sommige mensen
Jezus verlangt geen offers maar barmhartigheid.
Opnieuw stellen we de vraag: om welke God gaat het toch? We staan stil bij het boekje DE GROTE ZAAL van Jacoba van der Velde dat verschenen is ter gelegenheid van NEDERLAND LEEST. Het boekje gaat over een oudere dame die na een beroerte wordt opgenomen in een verzorgingshuis en over haar dochter Helena ,die met haar man in Parijs woont. Het boekje dateert uit 1953 maar is zeer up to date. Het beschrijft de verwarring waarin een mens kan terecht komen,de gevoelens van eenzaamheid en de angst voor de dood. Het boek vertelt boeiend over de relaties tussen de vrouwen die bij haar op zaal verkeren. Er zijn opmerkbare zinnen in het boek; “HET HEEFT ALLEMAAL GEEN ZIN, WE VECHTEN, WE HATEN EN WE HEBBEN LIEF EN HET ENIGE WAT WE TENSLOTTE BEREIKEN IS DE DOOD”.
De dochter Helena heeft zich onafhankelijk ontwikkeld. Ze bemint haar moeder maar wil niet afhankelijk zijn.Zij heeft duidelijkheid geschapen. Zij wil niet dat zij en haar moeder zich blind staren op elkaar.

Zij stelt het scherp:”Zoek een doel in je leven maar zoek het niet in mij”. Hard maar toch waar. Moeder vindt het jammer dat zij niet gelijktijdig met haar man is overleden. Ze had een dierbare relatie met hem. Jacoba van der Velde was bevriend met Samuel Becket.Ze heeft zijn werken vertaald. In haar geloof is ze beinvloed door het ontnuchterende denken van Becket over God. Jacoba vraagt zich af:”Jezus wordt gekruizigd,gaat dood,God doet geen bal. Wat heb ik allemaal te verwachten als God alles kan maar niets doet”. Op nieuw de chef in de hemel die over alles beschikt,die oppermachtige Goochelaar die alles kan.
De vrouw is haar huis kwijt. Het verblijf in het tehuis is onherroepelijk. Ze heeft intens verdriet. Alle gevoelens zijn dood behalve de wanhoop:ik ben een vrouw alleen. Triest. Niemand wacht meer haar. Zij hoeft ook niet op iemand te wachten. herinner mij een vrouw die ik tot haar dood bezocht. Ze verloor haar vriendin en zei tegen mij:”Nu roept niemand meer mij bij mijn naam”. De vrouw mist de liefde van mensen die haar begrijpen. Zij komt te sterven. e vecht vergeefs tegen de zwakte. Het heeft geen zin meer. Ze ligt in bed. De pijn is heftig. Ze is radeloos. Ze wil niet sterven. Zij zou het ondoordringbare willen doordringen. “Waar ga ik naartoe?Is er een hemel,is er een hel?Ik ben in een zwarte tunnel waar ik niet het einde zie. Wat zal daar zijn. Ik ben bang. Is er dan niets wat me kan helpen. Ik ben alleen. Geen mens kan nog iets voor me doen,God,help me. Laat mij niet dwalen in het duister”. Zij sterft.

Becket laat twee mannen wachten op GODOT die maar niet komt. Becket wil alleen nog de zee horen. Woorden zijn leeg. Het leven is een lange verwarde emotie.
De bondgenoot is een spelbreker die ons dwarsboomt.Hij schudt ons wakker en roept ons tot de orde. Ik zal er voor jou zijn maar nu aan de slag in mijn schepping: let op het klimaat,waak over het milieu,sticht vrede ,let op de hongerigen,doe recht. In het uur van onze dood zal God ons aflossen.

Thora en Koran

Thora en Koran

We lezen uit de Thora Deuteronomium 6:4-9 en uit de Koran Sura 1:164,Sura 2:256.Sura 3:1-3 en Sura 3:75.

Hoe verstaan wij de Islam??In de trant van Hirsi Ali,die een absolutistisch beeld geeft van een perfide Islam. Het Westen lijkt perfect. Haar breuk met de Islam kan begrepen worden tegen de achtergrond van haar jeugdervaringen.. Ze droomt van een verlichtingsfundamentalisme. Ze komt op voor de rechten van de vrouw maar verliest haar aanhang onder moslima’s door haar breuk met de Islam. Haar visie wordt monomaan,reactionair en fanatiek..

In de trant van Wilders. Hij vindt de Islam achterlijk..De Islam is een ideologie die gewelddadig is. Zijn film FITNA is absoluut misleidend. Wilders blijft van mening dat het geweld voortkomt uit de wrede kant van de Islam..

Mensen worden nerveus van de zichtbare aanwezigheid van de Islam:moskeeen en minaretten. Moslims vertegenwoordigen een zondvloed. Angst wordt nu een slechte raadgever. Islam en Christendom kennen extreme kanten:kruistochten,heilige oorlogen. In het Posogebied in Oost-Indonesire viel mij in het begin van deze eeuw op dat moslims en christenen elkaar vermoord hebben. Soms denk je weleens dat de bijbel gewelddadiger is dan de Koran. Bij de dood van Simson vielen er meert slachtoffers dan gedurende zijn gehele leven..

Ik heb vaak overnacht en gewoond vlakbij moskeeen.De mooiste ervaring maakte ik mee toen na een langdurige schietpartij van het Israrelische leger ik in de verte de oproep tot gebed hoorde die uitging van de moskee.

De gesaeculariseerde context van de westerse samenleving wordt sterk beinvloed door individueel genot en indviduele voldoening. God bestaat niet meer. Wat jammer is dat religieuze armoede ontvankelijk maakt voor uitwassen. Soms is er plots warme belangstelling voor reincarnatie,bijna dood ervaringen en God in je Zelf. Daarom heb ik behoefte terug te keren naar onze bronnen.Moslims,joden en christenen zijn broeders.Je moet anderen behandelen zoals je zelf behandeld wil worden.

De diversiteit van jodendom,christendom en Islam varieert van extreem orthodox tot liberaal.We kunnen waarnemen dat harde maatschappelijke problemen worden vertaald in religieuze uitingen. Jonge stedelijke moslims hier geboren maar toch zich niet thuis voelend worstelen met te lage opleiding,armoede en identiteiscrisis.Dat schept de mogelijkheid voor criminaliteit vooral in het drugsgebeuren.De tweede generatie is afgesneden van het land van herkomst maar identificeert zich niet met het nieuwe land. Bepaalde extreme opvattingen doen de ronde:vrouwen worden voor hoer uitgemaakt,eerwraak en homohaat die zich vertaalt in pesterijen. Ik zeg er wel direct bij dat wij onze eigen geschiedenis niet mogen vergeten. Integratie is geen assimilatie,geen absorpsie.In de ontmoeting der identiteiten moeten wij moslims stem geven ook al bevalt die stem ons niet. We kunnen in elk geval proberen de religie van de ander te begrijpen. We sluiten ons niet af voor verschillen van mening. Debat is geboden.

Maar let wel op gemeenschappelijke grondslagen.

GOD IS NUMMER 1.GOD IS ENIG. GOD IS ALLEEN.GOD IS UNIEK.GOD IS ONVERGELIJKBAAR.Het Sjema van Israel in Deuteronomium komt overeen met de voorgelezen Sura’s Heb God=Allah lief met je hart,ziel en kracht…

Joden,christenen en moslims belijden dat God enig en uniek is.Dit geloof schept verbondenheid..

Psalm 44 in de context van Heyplaat in verzet

Psalm 44 in de context van Heyplaat in verzet

Psalm 44 beslaat drie delen: 1.De auteur klaagt over de huidige nood. Hij doet een beroep op Gods bevrijdend handelen in vroeger tijden. De God die ons vroeger verloste zal ons toch niet loslaten.

2. De auteur vraagt naar de oorzaak van het lijden. Hij zoekt de oorzaak niet in eigen schuld. Volgens hem laat God het afweten..

3. De auteur roept wanhopig om God. De auteur voelt zich als voorwerp van smaad..

Waar is God????? Slaapt hij soms???? Heeft God ons verstoten?????? Houdt God zich verborgen????? Is God ons vergeten??????

Wij zijn God niet vergeten. We beseffen dat de rechtvaardige moet lijden. God laat ons zitten. We worden gedood. Verlos ons , o God, om uw verbondstrouw.

Onlangs las ik het boek Heyplaat In Verzet. Het boek bevat oorlogsgetuigenissen uit het gebied van Rotterdam-Waalhaven. vlakbij Heyplaat gelegen.. Op Heyplaat bevond zich een qarantaine oord,dat voor de oorlog plaats bood aan vele joden uit Duitsland die asyl zochten. Wat de joden overkwam is onvoorstelbaar.Het passagiersschip St Louis vertrok circa 1939 naar Amerika/Cuba. De joden hoopten op asiel. Sommigen werden met mondjesmaat toegelaten. Het merendeel werd geweigerd en moest terugkeren naar Europa. Zij ontvingen geen asyl.Een aantal van hen is omgekomen in de concentratiekampen..

Adembenemend is het verhaal van het joodse meisje Hanna die in 1938 arriveerde op Heyplaat.. Zij hoopte vurig op asyl in Engeland.. Hanna wordt van het kastje naar de muur gestuurd. Ze lijkt overal buiten te vallen. De bureaucratie kan geen plek voor haar scheppen.. Met de jaren wordt zij pessimistischer. Het lijkt wel of alles in een doodskleed is gewikkeld.. Niemand weet het verder. Hanna bidt tot God om kracht. Ze vertrouwt er op dat God haar zal helpen. Maar er komt geen hulp.. Waar is God nou?Slaapt Hij?Heeft hij Hanna verstoten/ Heeft God zich verborgen? Heeft Hij Hanna vergeten? In 1942 wordt ze afgevoerd naarAuschwitz, waar ze na 2 maanden om het leven komt. Dit is een aangrijpend verhaal dat mij confronteert met de inhoud van Psalm 44. Je hoopt op God maar God zwijgt. Dat is een beproeving van ons geloof. Paulus is ook getroffen door Psalm 44(Romeinen brief). Hij heeft van alles meegemaakt:bedreiging,gevangenschap,geweld,verdrinking, etc. Maar zo zegt Paulus:Wie zal ons scheiden van de liefde van Christus:verdrukking,benauwdheid,vervolging,honger,gevaar,geweld..

Wij worden gedood. We zijn als slachtschapen. Maar niets kan ons scheiden van de liefde van God’ Psalm 44:verlos ons door uw verbondstrouw.Door de dood van Auschwitz heen.Het leven van Hanna is vreselijk.Waar is God??Zij hoopt op God.Paulus is blijven hopen op God tot zijn eigen dood. Gods genade was de krachtbron. Niets scheidt ons van de liefde van God. In het uur van onze dood vallen wij in de handen van God.

Meester Eckhart

Meester Eckhart

Eckhart leefde van 1260-1328.
Hij doceerde in Duitsland en Parijs. Hij noemde God het enige Zijn dat in alles werkt. De mens heeft een vonkje daarvan als zielegrond. Gods Zoon wil in die ziel geboren worden, dus de ziel bewust maken van haar eenheid met God.. Maar daartoe moet de ziel in gelatenheid de eigen wil loslaten. Dat is de eerste trap op weg naar God: reiniging van het hart. Dan volgt de verlichting, Gods gave die de mens in staat stelt, in zelfverloochening Christus na te volgen. De derde trap vormt de vereniging, als de mens mag opgaan in Gods wezen en in Zijn wil. Maar de mens wordt nooit onttrokken aan zijn medemensen: juist de mistieke weg schenkt de liefde tot de naaste.(Dr.Otto de Jong).

Bij Eckhart leidt de via negativa tot de eenheid van de ziel met God. Eckhart is beinvloed door het neo-Platonisme en hij neigt tot pantheisme,wat hem in de confrontatie met de Paus noodlottig werd.. God woont bij ons in in de ziel. God zelf is leeg en vrij. Er zijn uitspraken van Eckhart die de indruk wekken dat God samenvalt met ons diepste zelf. Toch onderscheidt Eckhart de radicale immanentie van Gods presentie van Zijn transcendentie. Eckhart wil geen pantheist zijn.Wel onderscheidt God van de Drieenige God. De ziel is alleen content met de God,niet zozeer met Vader-Zoon en Heilige Geest. Vergelijk met Tillich (The courage to be). God is Zijn of God is het Zijn zelf,de grond van al wat er is..Risiko is nu dat deze visie(God is grond van het Zijn) op de via negativa leidt tot agnosticisme.Dat was de kern van het conflikt. tussen Eckhart en de Paus:gaat de Drieenige God nu niet ten onder in God als grond van het Zijn.(vergelijk James Byrne).

Eckhart was dominicaan. Hij verbleef in Keulen (1273), in Parijs (1277) in Erfurt-Gottingen(1294),in Bohemen(1307),in Parijs(1311),In Straatsburg(1322),in Keulen(1324) waar hij van ketterij werd beschuldigd.Hij vertrekt maar Avignon om zich daar voor de Paus te verantwoorden.(1327).

 

Wilde Eckhart teveel weten,prefereerde hij het neo-Platonische Ene boven de Drieenige?De God die boven alle kennis verheven is woont als het goddelijke Ene is de ziel?

 

 

 

 

 

 

 

Eckhart benadrukt de innerlijke ervaring en belevenis. In de mistieke beleving zijn er drie hindernissen:lichamelijk,veelheid en tijdelijkheid. De vrije geest is aan niets gebonden.Zij leeft van Gods wil ontdaan van zich zelf. Eckhart had grote invloed op de nonnen van het vrouwenklooster. Zij werden ook van ketterij beticht. Er volgden verbrandingen en verdrinkingen in De Rijn. De zoeker van God weet dat hij ook de door God gezochte is. De via negativa betekent dat je in jezelf blijft zonder bemiddeling om God te zien in eigen wezen. Eckhart was van mening dat God niet bestaat. God is er. Bij God is geen sprake van persoonsvormigheid. De goddelijke vonk of grond transcendeert het natuurlijke vermogen van de mens. Niet weten ten aanzien van het verzinken in God. De mens beleeft waaromloosheid. Wie tot God bidt raakt van Hem leeg. De interpretatie van bijbelverhalen wordt bij Eckhart sterk door zijn mistiek beinvloed. B.v. het verhaal over de intocht van Jezus in de tempel. Jezus vindt dat hij recht heeft op de tempel. Hij wil er alleen zijn. God wil een lege tempel. Alleen hij zelf wil daar verblijven. Eckhart predikt rechtstreekse toegang tot God door contemplatie en meditatie. Het overkomt de mens dat hij een wordt met God..

Eckhart was diep onder de indruk van Jezusa Sirach(caput 24)Laten we onze kracht zoeken in de Heer,houd je vast aan Hem. De almachtige Ene God maakt je sterk. Er is geen Redder buiten Hem. Doe je te goed aan de vruchten van de goddelijke wijsheid.De wijsheid bezitten is zoeter dan honingraat.Wees gehoorzaam aan de Wijsheid,je zult dan niet zondigen. .

 

De grond van de ziel is het diepste zwijgen. Hier is slechts ruimte en rust voor Gods woord. Niemand of niets vermag aan de grond van de ziel te raken dan God alleen. Het heerlijkste is zelf te zwijgen en God in jezelf te laten spreken en doen. De stem van de Eeuwige spreekt in je ziel op een natuurlijke wijze,het is namelijk het wezenlijke in ons. Geen autoriteit,geen Schrift,geen dogma kan je zalig maken. Je moet alles in jezelf ervaren en beleven. Gekend worden door God en Jezus die Hij gezonden heeft maakt het doodstil om mij heen..

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Duidelijk is dat Jung gecharmeerd was van Eckhart waar het gaat om ervaring en belevenis. Hij heeft daarover een heftig conflict gehad met Martin Buber. Jung spreekt over religie als relatie met de achtergronden van de eigen ziel. ,Buber spreekt over de relatie met het onvoorwaardelijk tegenover van God. Bij Jung vallen in het collectieve onbewuste de scheidslijnen weg. De oergrond van de ziel wordt beheersd door archetypen. Hier verblijven wij in een innerlijk gebied van dromen en visioenen waar we de Gans Andere ontmoeten. Kernvraag is wat ontmoeten we nu: het DU van God of onszelf? Jung heeft net als Eckhart de ervaring dat het IK een relatie heeft met de GANS ANDERE. God zo vertelt Jung heeft zonder hulp van de mensen een schitterend beeld van zich zelf gemaakt en het de mens als archetype in het onbewuste gelegd. Er is sprake van samenspel van schepper en schepsel. Het schepsel geschapen naar het beeld van God ontwikkelt zich los van Hem verder,waardoor pas een echte wisselwerking kan ontstaan:God en mens,naast elkaar,tegenover elkaar maar altijd betrokken op elkaar. .(Pety de Vries-Ek)

Ik veronderstel dsat het conflict tussen Paus en Eckhart vergelijkbaar is met het conflict tussen Buber en Jung..Ik denk dat allen het TEGENOVER van de GANS ANDERE gehandhaafd hebben. Er is geen sprake van vervlakking of pantheisme. Maar bij Eckhart en Jung gaat een en ander, GOD en ZIEL vloeiend in elkaar over. Er is reden tot misverstand.

 

Persoonlijk meen ik dat GOD nooit samenvalt met ons diepste zelf. Wij mogen GOD in het diepst van onszelf ontmoeten. Gods Zijn is een ZIJN voor anderen. God zal met ons zijn. Jezus is God met ons.God en mens staan naast elkaar, tegenover elkaar.Ze zijn betrokken op elkaar in het verbond dat inderdaad een mistieke dimensie heeft. God als bondgenoot tegen het blinde lot. Zo is God een ontoegankelijk LICHT dat door onze duisternis heenbreekt..

Lezing uit november 2010 over Meester Eckhart.
Hans Visser