De gifhoutenbijbel van Barbara Kingsolver
Het boek trok mijn bijzondere aandacht omdat het gaat over een zendeling die met zijn vrouw en vier kinderen uitgezonden werd naar Kongo.Zelf bracht ik als zendeling met ons gezin op het Indonesische eiland Sulawesi acht jaar door. Je gaat dus vergelijken. Hoe zouden mijn eigen kinderen en hun moeder achteraf reageren op deze periode. Daar is vaak weinig over bekend. In het boek van Kingsolver wordt de wereld beleefd en weergegeven door de moeder en haar kinderen,van wie er een komt te overlijden. Dat maakt het boek eigensoortig en boeiend. Van de man horen we eigenlijk niets. Hij is nog zendeling van een vervreemde wereld. Hij is slecht voorbereid en begrijpt de Kongolezen niet. Hij citeert te pas maar vaak te onpas uit de bijbel. Hij is een tragisch figuur die in het boek niet goed uit de verf komt. Het christendom in het boek doet je ernstig vervreemden. Het begon mij te irriteren. Maar toch later in het boek ga ik de belevingswereld van moeder en kinderen beter verstaan. Ik weet nog van mijn kinderen hoe zij omgingen met mededelingen van kinderen afkomstig uit militaire kringen die mij minder goedgezind waren. Zij vertelden aan mijn kinderen dat hun vaders mij het land uit wilden hebben. Mijn kinderen waren wijs door geen debat op te starten. Moeder ging bijna dood. Ik had alle mogelijke medicijnen toegediend. Ik had overleg met de verpleegkundigen(een dokter ontbrak).Ze zagen de toestand somber in. Plotseling zei een van hen:in die en die kast hebben we koorts dempende medicamenten. Deze werden toegediend en mochten gelukkig uitkomst geven. Het boek van Kingsolver geeft een goed inzicht in de politieke,maatschappelijke ,culturele situatie van Kongo in de jaren na 1960.Er is met kennis van zaken geschreven over flora,fauna,natuur,dieren maar vooral de mensen in vaak uitzichtloze situaties die moesten zien te overleven. De eindeloze communicatiestoornissen tussen zendeling en bevolking.
De toegang tot de hemel wordt een mens verleend op basis van stom toeval. Als je geboren bent in Kongo kun je het schudden. De vader(de zendeling) die nauwelijks de oorlog heeft overleefd in Amerikaanse krijgsdienst voelt hoe genadeloos het oog van God voelt. Zijn vrouw troost hem:begrijp je dan niet dat God ons gadeslaat?God die geen heerschappij heeft kan een mens niet beschermen. Als ik door een dal van diepe duisternis ga,zou God bij mij zijn,en nu is Hij er niet. Het is altijd vervreemdend om bijbelteksten(zoals hier uit psalm 23) willekeurig toe te passen zonder oog te hebben voor de context waarin je verkeert. Gebeden worden als zinloos en dom ervaren. God als Goede Herder is zoek. Dat maakt het boek ook aangrijpend. Het is niet zo dat een zendeling een boodschap brengt. Hij wil de ander in zijn of haar cultuur ontmoeten. Beiden willen elkaar verstaan. Je bouwt dan samen een nest. Daarin kun je een ei deponeren. Het ei brengt leven voort. Dat verrast een ieder. Is God nou een toffe herder?In een overigens ook zeer goed boek”De berg van de ziel” van Crista Anbeek en Ada de Jong poneert een van de auteurs “Ik ben mijn herder”. God wordt er dus niet zo bijgehaald. Dat getuigt van eerlijkheid. Het raakt mij echter niet. Jezus is de goede herder omdat hij zijn leven inzet voor de zijnen. Zo wil God er zijn voor mensen:IMMANUEL. Dat geldt voor andere religies en culturen. Dat leidt tot andere woordkeuzes en begripsbepalingen. De Koreaanse theoloog Chung-Hyun.Kyung heeft gesteld dat de zendeling zich moet oefenen in religieuze solidariteit. In het IMMANUEL ziet zij een basis voor boeddhisme en christendom. God solidariseert zich met de lijdende. Zijn Geest zet aan tot de schreeuw van allen die neergedrukt en weggemaaid worden door koloniale en imperialistisch machten. De zendeling in het boek van Kingsolver wil dopen in de naam van de Vader voordat hij Zijn Schreeuw gehoord heeft uit de mond van de Kongolezen.