Archief van
Categorie: Over boeken

De ogen van Rembrandt | Simon Schama

De ogen van Rembrandt | Simon Schama

Ter gelegenheid van 350 jaar Rembrandt hebben Cristina Vaudo en ik in Brielle in de kunstgalerie op Voorstraat 12 een Rembrandt voorstelling gegeven. Zelf was ik verkleed als Rembrandt. Tezamen met Cristina Vaudo voerden we het Leven van Rembrandt op. We haddenn ons beiden verdiept in het leven deze grote schilder. Ik las ondermeer het boek van Simon Schama over de Ogen van Rembrandt. Dit dikke boek vertelt ons over Rubens en bovenal Rembrandt. Het boek van Schama is grondig en uitvoerig. Het hielp mij om me te verplaatsen in het leven van Rembrandt. Een kind van zijn tijd. Hij maakte de tekorten mee: al die vreselijke ziekten als de pest, het voortijdig overlijden van echtgenoten en kinderen. Rembrandt was grondig op de hoogte van de bijbel. In zijn geloofsleven was hij rijkelijk non conformistisch. Ik heb veel geleerd van Schama. Cristina en ik konden het leven van Rembrandt vertolken. De deelnemers hadden de opdracht mij te schilderen. Er was forse belangstelling. Ik heb van deze dag genoten.

De meeste profeten beginnen in de woestijn

De meeste profeten beginnen in de woestijn

De meeste profeten beginnen in de woestijn ;
Levenslessen die ik heb onthouden | Pieter Winsemius
Wat een ander kan, kan ik ook.

Als je geld uitleent aan familie of vrienden beschouw het dan als afgeschreven.

Macht maakt lui en stimuleert arrogantie. De combinatie vormt een giftig mengsel.

Het belangrijkste is rugdekking.

Uit de diepten van de hel | Marcel Hulspas

Uit de diepten van de hel | Marcel Hulspas

De profeet Mohammed noemde in navolging van joodse en christelijke religie God de Barmhartige. De barmhartige God verbindt islam, jodendom en christendom.

Het boek is uitvoerig over de kerkgeschiedenis en het ontstaan van de Islam. Het boek is zeer breedvoerig. Meestal wordt de periode tot 400 grondig beschreven. De periode van 400 tot 800 krijgt minder aandacht. Het verloop van christendom en Islam in deze periode is niet altijd opwekkend. De breedvoerigheid van de auteur is soms hartverwarmend.

Het christemdom komt matig uit de verf door de eindeloze onderlinge strijd.

Michelle Obama

Michelle Obama

Michelle Obama schreef haar levensverhaal. Ontroerend en interessant. Dit boek kwam ik door. Het boek van Hillary Clinton liet ik toch liggen. Obama heeft samen met zijn vrouw iets moois neergezet. Het was een voorbeeldig presidentschap. Beiden hebben er wat moois van gemaakt. Wat ik onverteerbaar vind is dat zij zijn opgevolgd door de Trumps. Vreselijk. Ik begrijp de Amerikanen niet die dit soort situaties accepteren. In elk geval heb ik van haar boek genoten.

Rauter | Theo Gerritse

Rauter | Theo Gerritse

Theo Gerritse maakte een levenswerk van RAUTER die in de Tweede Wereldoorlog als SS Generaal optrad in Nederland. Het boek geeft een goed inzicht in leven en werk van deze man. Hij is terecht ter dood veroordeeld. In zijn privéleven en gezinsleven was hij voorbeeldig. Als SS generaal volgde hij de orders van Himmler.

Rauter was zijn vuist in Nederland. Rauter was een antisemiet. Hij maakte vele joden slachtoffer. Het is niet een leven waarvan je blij wordt. Geweld was een integraal onderdeel van zijn leven. Aan het eind van de oorlog werd een aanslag op hem gepleegd. Deze overleefde hij.

Robbert Dijkgraaf

Robbert Dijkgraaf

Robbert Dijkgraaf | Het isgelijkteken

Verbeelding is de kracht die succesvolle wetenschappers voortdrijft. Volgens Einstein is verbeelding belangrijker dan kennis. Wellington die Napoleon versloeg zei: zowel in de oorlog als in het leven moet je uitzoeken wat je nog niet weet, op basis van wat je wel weet. Schoonheid zit in het oog van de toeschouwer en de schoonheid van de wereld en van de geest zit binnen onszelf. De natuurwetenschappen zoeken de wetten die God heeft uitgekozen. De wiskunde zoekt de wetten waaraan zelfs God zich heeft te houden. Het ontdekken van zwaartekrachtsgolven uit het allereerste begin van het heelal, een fractie van een seconde na de oerknal maakt duidelijk dat het heelal niet bang is voor explosieve groei. Volgens Neumann is het toeval een noodzakelijk ingrediënt in iedere winnende spelstrategie.

Waar ligt de oorsprong van religie? Hoe en wanneer is het idee van een opperwezen ontstaan. Het antwoord ligt helaas verhuld in de mist van de prehistorie. Religieuze praktijken zijn waarschijnlijk zo oud als de menselijke beschaving, ontstaan ver voor de komst van schrift en artefacten. Goden zijn mysterieus en ondoorgrondelijk voor ons stervelingen, net zoals velen van onze medemensen.

Ook het hier en nu krijgt een diepere lading. Kunst is een gesublimeerde vorm van werkelijkheid. Literatuur is echter dan echt. Er schuilt zelfs een kunstenaar in ons leven.. Ons brein is een fabriek van metaforen en associaties. Het centrale inzicht is de kennis dat de natuur bestaat uit bouwstenen. Materie kan uiteengerafeld worden tot een klein aantal losse onderdelen. Verbeelding laat ons dromen over wat er voorbij de horizon ligt.

Grand Hotel Europa | Ilja Leonard Pfeijffer

Grand Hotel Europa | Ilja Leonard Pfeijffer

Deze roman is zeer de moeite waard. De roman bevat een forse hoeveelheid informatie. Leerzaam dus. Soms wel eens teveel verhalen. Over sommige mensen zoals de Afrikaanse butler zou ik meer hebben willen horen. De relatie met Clio blijft toch ondoorgrondelijk. Soms denk je dat de relatie over is. Maar de relatie gaat niet kopje onder. Inhoudelijk is het boek de moeite waard. Hopelijk kan Ilja met zijn boek een prijs binnenhalen. Ik leerde hem kennen in een VPRO documentaire over Genua. Hij was toen nog onbekend voor mij. Boeiende ontmoetingen, reisverslagen, aandacht voor de Italiaanse kunstgeschiedenis, spannende momenten wisselen elkaar af. Ik kies een paar momenten uit het boek. Moslims zijn lieden van het boek. Zij verschillen niet van Christenen. De Europese ideeëngeschiedenis is een tango van meer dan twee millennia die dikwijls meer weg had van een worsteling, van het geloof in een exclusieve, geopenbaarde waarheid met het geloof in de capaciteiten van de mens om de waarheid met rede te achterhalen. Geloof en rede gaan samen en sluiten elkaar niet uit. Een vrouw in crisis staart naar de lege staalblauwe hemel, waar geen god bleek te wonen. Hier is de rede doorslaggevend. Geloof respecteert de hemel. Als iets cultuur is dan is dat het: een collectief geheugen van alle verhalen die definiëren wie wij zijn en wat het betekent dat wij mensen zijn. Op de dag dat wij ophouden elkaar verhalen te vertellen verkruimelt empathie met medemensen, stort het samenwerkingsverband in dat wij samenleving noemen en zijn wij als personages in een postapocalyoptische dystope overgelverd aan elkaars overlevingsinstinct en aan de vraag of the producer om commerciële redenen ondanks alles een ongeloofwaardig happy end wil forceren. Ilja maakt het de lezer niet altijd gemakkelijk om alles te kunnen verstaan en doorgronden. De auteur spoort de lezer aan het nadenken niet te staken. Zijn boek vertoont meer diepgang. De auteur is volkomen eigentijds. Hij gaat de harde problemen niet uit de weg. Neem bv het migrantenprobleem. De auteur verdiept zich in de problemen van onze tijd en confronteert zijn lezer met soms adembenemende gezichtspunten.

Jim Wallis

Jim Wallis

Jim Wallis; Evangelisch criticus van Donald Trump
Bewerkt door Anne Kooi en Herman Noordegraaf

Volgens Hebr 11:13 zijn gelovigen vreemdelingen en bijwoners. Er wordt opgekomen voor de armen, omgezien naar mensen in kwetsbare situaties zoals illegale immigranten, bestrijding van racisme etc.
Mattheus 25:31 e.v. is beslissend. Jezus roept ons weg uit de consumptiemaatschappij. We dienen om te zien naar de armen. Amerikaanse presidenten trachten de waarheid te verdraaien. Hang naar geld is een bron van kwaad. Wallis was tegenstander van de Vietnamese oorlog. The United States of America was established as a white society founded upon the genocide of another race and then the enslavement of yet other. De lijdende knecht des Heren uit Jesaja 52 en 53 is norm. In Christus zijn joden en grieken, mannen en vrouwen, slaven en vrijen een. De afgodendienst van de vrije markt is de verering van het gouden kalf. God hoort bij de uittocht uit Egypte. Gelovigen zijn geroepen als stewards van Gods wege voor de medemensen. Een steward is hofmeester, rentmeestwer, zaakgelastigde, loyaal dienaar. Bedreiging van de humaniteit is de ongebreidelde hunkering naar de bevrediging van eigen verlangens. Met het presidentschap van Trump zijn we een weg ingeslagen die levensbedreigend is voor mens en milieu.

De Pest | Michel Ball

De Pest | Michel Ball

Ik wilde me eens verdiepen in de pest, een vreselijke ziekte die in de geschiedenis veel slachtoffers veroorzaakte. Het boekje van Michel Ball viel tegen. De auteur verdiepte zich in notariële akten en beschreef talloze onderwerpen waaronder een hoofdstukje over de pest. De titel van het boek is dus misleidend. Rotterdam kende pesthuizen waar pestlijders afgezonderd en verpleegd werden. We weten dat in de zeventiende eeuw in Leiden meer dan 15000 mensen overleden. In Rotterdam was de Raamstraat berucht. Bij strikte hygiëne kwam pest minder vaak voor. Huizen van pest lijders werden gesloten. Rotterdam kende zorginstellingen die door de kerk werden bestuurd. In het Proveniershuis aan de Schiekade werden lijders aan lepra verpleegd. In 1602 heerste pest in Rotterdam. Velen overleden.

De vorm van vrijheid | Paul Scheffer

De vorm van vrijheid | Paul Scheffer

Ik ben ervan overtuigd geraakt dat een open samenleving alleen binnen grenzen kan gedijen. Het zal hier dan ook niet gaan over de grenzen van de vrijheid maar over de vrijheid van de grens.

Rachman, journalist van de FINANCIAL TIMES concludeert:”Ik denk dat Europa een groot probleem heeft met Afrika en het Midden Oosten. Daar leven heel jonge bevolkingen die in beweging kunnen komen. Dat zal niet worden geaccepteerd in onze samenlevingen maar om hen te stoppen zullen we dingen moeten doen die veel van onze illusies over wie wij zijn zullen verbrijzelen. In Duitsland dacht men dat vluchtelingen een uitkomst zijn voor de tekorten op de arbeidsmarkt. Maar in de praktijk blijkt dat maar weinig vluchtelingen kwalificaties meedragen die bruikbaar zijn voor de Duitse industrie. Er wordt verlies geboekt waarvan we goed doordrongen moeten worden. Om genereus te kunnen blijven hebben we grenzen nodig. Een bovengrens wat betreft de opvang van vluchtelingen is noodzakelijk. Humanitaire verplichting kan alleen duurzaam vorm krijgen in een begrenzing.

Morele eisen moeten in verhouding staan tot mogelijkheden om te handelen. EEN ORTHODOXE MOSLIM KAN TERREUR AFWIJZEN.

40% van de wereldbevolking woont in China, India. 11% woont in Europa.

Scheffer onttrekt zich niet aan de werkelijkheid. Europa speelt een mindere rol. Binnen Europa woedt de strijd tussen populisme en federalisme. Landen als Chins, India, Indonesië en Brazilië maken de dienst uit. De relatie met de VS olv Trump is complicerend. Duidelijk is dat de liberale democratieën in de minderheidspositie geraken. Scheffer is realistisch. Hij tracht vast te houden aan grondwaarden die de basis voor vrijheid zijn.

Mijn kleine oorlog | Rudi Vranckx

Mijn kleine oorlog | Rudi Vranckx

Rudi Vranckx schreef een roman over zijn dertig jaar durende verslaggeverschap in oorlogssituaties. Hij is Belg.

Volgens Rudi hebben de oorlogen van de laatste jaren ons moreel besef aangetast. Het oorlogsrecht ligt mee begraven in het kalifaat, in de massagraven van Mosoel en Raqqa. De enige macht die Rudi zijn hele leven heeft nagestreefd is die naar de vrijheid om te kunnen getuigen. Dat is zijn kleine oorlog, de zoektocht naar zijn moreel kompas. Rudi werkt voorzichtig en weloverwogen. Hij volgt adviezen op. Hij maakt vrienden die hem begeleiden en behoeden. Hij maakt ook de aanslagen in zijn eigen land mee. De oorlog komt nu in de straat waar je woont. Hij raakt teleurgesteld in de militaire en politieke grootmachten. Vooral de verkeerde keuzes van Busch als president in de jaren 2000 tot 2008 zetten kwaad bloed. Oorlog is geen zwart wit gebeuren. Oorlog is totaal zwart. Dat maakt zijn roman tot een getuigenis van waarheid. Oorlogen worden verschrikkelijker.

Het geheime dagboek van Arnold Douwes, Jodenredder

Het geheime dagboek van Arnold Douwes, Jodenredder

door Johannes Houwink Ten Cate & Bob Moore

Arnold Douwes was een redder van joden in de Tweede Wereldoorlog. Het was een avontuurlijk gebeuren. Hij overnachtte in bossen, greppels, hooibergen. Hij hielp mensen die in benauwdheid verkeerden. Hij heeft kans gezien vele joden onder te brengen. Het was allemaal een spannend gebeuren. Gereformeerden en communisten waren actief in het verzet. Hij kon goed samenwerken met dominees. Hij werkte ook samen met Post, die later toch gefusilleerd zou worden. Hij werkte in Zuid Drente, in een gebied waar NSB’ers niet ontbraken. Ook was hij getuige van geallieerde wapendroppings. Hij hielp ook gestrande vliegers. Hij hield van avontuur maar nam geen onverantwoorde risico’s. Zijn werk hield in dat hij vele mensen moest begeleiden, onenigheden oplossen en allerlei zaken zien op te lossen zoals de bonkaarten. Hij probeerde zich te schikken in allerlei situaties. Hij vreesde voor de moffen maar kon gevaren goed aan. Hij moest rondsjouwen met koffers. Hij moest conflicten oplossen. Een jood pleegde zelfmoord. Dat bracht weer veel werk met zich mee. Kerken konden ook als schuilplaatsen gebruikt worden. Je moest goed oppassen. Seys Inqart stelde de doodstraf in voor mensen die met persoonsbewijzen knoeiden. Je moest ook vindingrijk zijn. Met urine en modder kon je dingen voor elkaar krijgen. Er waren ook zieke onderduikers. Je moest betrouwbare artsen vinden. Hij werd geïnspireerd door het bijbelwoord uit Jesaja om verdrevenen te verbergen. Hij was ook druk met postduiven. In 1944 liep hij in de val en kwam terecht in de gevangenis van Assen. Maar daar werd hij bevrijd. Douwes vertrok na de oorlog naar Zuid Afrika. Hij liep stuk op de apartheid. Ging toen naar Israël. Scheidde van zijn vrouw en keerde terug naar Nederland. Hij kwam terecht in een goed milieu. Hij werd serieus christen. Helaas werd hij ziek en overleed. Zijn dagboeken zijn goed bewaard in de tuinen van vrienden en door deskundigen bewerkt en uitgegeven.

Wereld in wanorde | Craig Harline

Wereld in wanorde | Craig Harline

Dit boek handelt over het leven van Maarten Luther. Het geeft een grondig overzicht van zijn doen en laten. De durf die Luther kon opbrengen om de Paus te weerstaan. Er werd jacht gemaakt op hem. Hij was niet altijd zijn leven zeker. Hij moest vluchten en onderduiken. Luther stond zijn mannetje. Er waren collegas en vorsten die hem beschermden. Hij heeft de vervolgingen doorstaan. Aan zijn geloof ontleende hij kracht en moed. Ontroerend zijn de verhalen over zijn goede vrienden. Adembenemend zijn de trucs die werden uitgehaald door zijn tegenstanders. Luther hield stand. Natuurlijk had Luther ook zwakke kanten. Hij was soms op zich zelf aangewezen. Hij maakte vergissingen. Het blijft zijn grote verdienste dat hij de reformatie heeft volbracht. Zijn tijd is niet meer vergelijkbaar met de onze. Maar dit boek mag er zijn om Luthers gehoorzaamheid aan de bijbel te doorgronden.

De Kimdynastie | Casper van der Veen

De Kimdynastie | Casper van der Veen

Noord Korea

Noord Korea is een land waar de mensen zich bekommeren om hun familie, hun collega’s en hun dagelijkse zorgen. Sinds 7 decennia wordt het land bestuurd door de KIM dynastie. Noord Kora slaagde er in kernwapens en raketten te produceren. Noord en Zuid Korea zijn opgedeeld langs de arbitraire 38e breedtegraad. In 1945 wordt Korea opgedeeld in een communistisch noordelijk deel geleid door Kim Ilsung en een kapitalistisch deel onder Sybgman Rhee. Aanvankelijk volgt Noord Kora het Sovjet model. Er komt aandacht voor zware industrie en landbouw. Vrouwen ondergaan emancipatie en religie wordt uitgeroeid. Amerikanen ontwikkelen op hun manier een kapitalistisch systeem. In 1949 grijpt Mao de macht in China. Stalin wil geen conflikt met Amerika en geeft Kim niet de gewenste steun. Stalin steunt eerst met MIGsAmerikianen storten zich op Zuid Korea. Er komen troepen van de VN olv Macarthur. Amerika slaat hard toe. Macarthur steekt de 38e breedtegraad over. Noord Koreea verzwakt en vrezen de Amerikanen. Mao stort zich met 200.000 militaire vrijwilligers in de strijd. De strijd verloopt in het nadeel van de Zuid Koreanen. Ook Nederland neemt deel aan de strijd binnen kader van de VN. Eisenhower kiest in 1953 voor een Staakt het Vuren. Kim kan nu zijn economische plannen gaan uitvoeren. De industrialisatie is een groot succes in Noord Korea. Kim ontwikkelt persoonlijkheidsstatus. Na de zestiger jaren begin Noord Kora zich te isoleren. De Kims raken teveel op zichzelf. Bondgenoten als Ceaucesco, Hoessein en Gaddafi vallen uit. In 1986 bouwt Noord Korea een kern reactor. De relatie met de Russen verbetert in het voordeel van Zuid Korea. Noord Korea luistert slecht naar Mao. Amerika, Japan en Zuid Korea geven veel voedselhulp aan No0rds Korea. Kimm levert gas aan Assad. De betrekkingen tussen beide Korea’s worden beter. Er vinden nog wel militairte incidenten plaats. De laatste Kim Jong un probeert decrelatie met Zuid Kora te verbeteren. Er komt zelfs een ontmoeting met Trump.

Maarten ’t Hart over J.S.Bach

Maarten ’t Hart over J.S.Bach

Mozart en Bach behoren tot de grootsten. Bach werd geboren in 1685 en stierf in 1750. Op jonge leeftijd verloor hij zijnouders. Hij ging bij zijn broer wonen. Hij behoorde tot de beste leerlingen van het gymnasium. In de nacht kopieerde hij muziek die zijn broer bewaarde in een afgesloten kast. Tijdens een reis overleed zijn vrouw MariaBarbara. Hij huwde met Anna Magdalena. In de jaren 1723-1729 werkte hij verbluffend hard in Leipzig. We weten weinig van zijn prive leven. In 1703 werd hij aangesteld als organist in Anstadt. Tussen 1726 en 1733 werd Bach getroffen door de grote sterfte in het leven. Bach was teneergeslagen. De sfeer in de muziekwereld van Leipzig vond hij benauwend. Hij had ook onenigheid met de autotiteiten. Voooral de dood van eigen kinderen greep hem aan. Het verdriet brak hem. In Cantate 8 verzucht hij: Lieve God,wanneer zal ik sterven? Hij werd getroost door bijbelse gedachten Jesaja 25:8 : de heer zal voor eeuwig de dood vernietigen. Ook door Paulus in 1 Kor 15: De laatste vijand die wordt onttroond is de dood. Toch bleek zijn Paasoratorium af te steken tegen de grootheid van de Mattheuspassion.
Wat voor man was Bach.
Martin Geck vond dat Bach en stijfkoppige en opvliegende man was. Zijn kinderen vonden zijn gastvrijheid geweldig in huis. Bach hield van kabbelend water (zie cantate 56 en 206). De boodschap dat Jezus uit liefde voor de zijnen zijn bloed aan het kruis heeft vergoten heeft Bach geinspireerd tot zijn allermooiste ingevingen. Wereldlijke muziek inspireerde tot geestelijke muziek. Wereldlijke muziek gebruikte hij voor geestelijke doeleinden. Muziek was er om God te verheerlijken. Bachs koraalbewerking overtrof  The Beatles, de Rolling Stones en Elvis Presley. Cantate 104 is een volmaakt kunstwerk. Het oefent een ongekendpastorale sfeer. Maarten ’t Hart raakte ontroerd door cantate 170. Deze kwam uit de hemel. Hij barstte in snikken uit. Bachs meest aangrijpoende compositie is de Matheuspassion. De Toccatas  groot is de allermooiste compositie. Het  Preludium in E groot is het mooiste wat Bach ons gegeven heeft. Het verschijnsel dans is hartveroverend. Zelfs in zijn orgelwerken danst Bach. Brahms verheerlijkt de dans Chaconnne bij Bach.

Het volk in de grot

Het volk in de grot

René ten Bos – Het volk in de grot

Een mens gelooft in waarheden en feiten. Dit boek gaat over waarheden en feiten. Hoe gaan wij om met waarheden en feiten.
Wie zijn wij? Het gaat om de minachting die de filosofie altijd gehad heeft voor het volk. De minachting gaat terug tot op Plato. Hij dacht dat het volk zich altijd wat laat wijs maken en dat het de waarheid en de werkelijkheid niet aankan. Het volk steekt de kop in het zand als het op feiten aankomt. Het volk heeft er de voorkeur aan in zijn hol of grot te blijven wonen.
Het volk sluit zich af voor de waarheid. De auteur laat zich leiden door Blumenberg. Hij vraagt zich af waarom de werkelijkheid er voor ons zou moeten zijn. De waarheid is dat het volk misschien helemaal geen waarheid wil. En ook geen feiten. Het volk is hardleers. Blumenberg kiest partij voor de mensen in de grot van Plato. Hij onderstreept het recht van het volk om in een schijnwereld te leven. Mensen hebben recht op hun illusies. Mensen raken tegenwoordig niet uitgepraat over fakenieuws, valse feiten of de leugenachtigheid van politici. Men weet niet meer wat waar en onwaar is. De mens heeft altijd moeite gehad met waarheid. De mens is en blijft iemand die graag in grotten zijn heil zoekt. Grotten kun je zien als oorden waarin je onwelgevallig nieuws makkelijk kunt wegdenken en weg redeneren.
De mens is een troglofiel. Dat woord is ontleend aan de dierkunde. Sommige dierkundigen doen onderzoek naar het leven in grotten en holen. Ze verdiepen zich in alles wat leeft onder de grond, ver van de oppervlakte in de duisternis. Er zijn dieren die in holen en grotten het leven door brengen. Dat zijn troglofielen. Het gaat om soorten die van het leven in grotten en holen houden maar die niet hun hele leven door brengen. Vleermuizen en beren zijn voorbeelden. Een mens is ook een troglofiel.
Hij houdt van grotten en holen maar beperkt zich daar niet toe. Buiten loert het gevaar, buiten is alles riskant. Zo zijn mensen. Ze willen wel en niet naar buiten. Troglofielen hebben een broertje dood aan de werkelijkheid. De auteur is geïnteresseerd in het volk dat in filosofische grotten woont. Volgens Carl Schmitt is het volk het lage en het minderwaardige bij uitstek. Het volk is substantieloos, slijmerig en walgelijk. Voor Schmitt is democratie zonder volk. Stemmen doet de stem van het volk doven. Volk is iets wat bij elkaar komt en samenklontert. Het volk zegt altijd nee als er iets nieuws moet komen. Het volk blijft ongeorganiseerd. Het volk mag de leiders toejuichen. Geen staat zonder volk en geen volk zonder acclamatie. Judith Butler beweert dat het woord volk mensen aanduidt die geen vaste baan, geen vast inkomen, geen toegang tot kennis en voorzieningen zich verzetten tegen hun vergetelheid. Het ontvolkte en ook het dwaze van populisten is dat ze het volk plaatsen tegenover een elite die zou bestaan uit snobs, multiculturele zeloten, linkse academici, bestuurders, bureaucraten. In de Van Dale wordt volk omschreven als de gezamenlijke bewoners van een staat, de gemeenschap van bewoners van een land die afstamming, taal, zeden overlevering gemeen hebben. Volksklasse bestaat uit mensen die hard werken en een schamel loon krijgen. Het volk staat tegenover de elite. De elite is vandaag de reden. Onze samenleving vergeet het liefst wat volk is. Volkspartijen worden systematisch van alle regeringsverantwoordelijkheid afgesneden. We onderscheiden vier betekenisgroepen: arbeideristisch, nijver arbeidzaam, in loondienst, rustig stil, populistisch, scanderend, lawaaierig, boos, antimilitair, nationalistisch, vaderlandslievend, nationaal, insluitend en pejoratief, lastig, laag, onguur, gemeen, onbeheersbaar. Grofweg kun je zeggen dat het woord volk ergens zweeft tussen insluiting en uitsluiting. Volgens Agamben is volk wat niet ingesloten kan worden in het geheel waar van het een deel is en wat niet kan horen bij de gemeenschap waarbij het toch is aangesloten. Butler zegt dat wie onder astronomische schulden gebukt gaat of wie geen opleiding heeft genoten er anders voorstaat dan niemand die rijk is en zijn kinderen naar een eliteschool kan sturen. Wat zij de behoeften van het volk? Simpel: bescherming tegen agressie en geweld, het krijgen van voedsel en onderdak, bewegingsvrijheid, toegang tot zorg, recht op onderwijs. Echt volk zal mensen weer op wijzen dat ze niets meer en niets anders zijn dan wast ze zelf zijn: gewoon volk. Volk is wat je ziet in café, op terrassen, in voetbal kantines en andere plaatsen waar de wil tot ongelijkheid niet getolereerd wordt en waar een niet meer mag zijn dan de ander. Voor Schnitt is het volk vormloos, laag en slijmerig. Het kan door politici opgefokt worden en een gevaar vormen. Bij Nietzsche verlaat Zaratoestra ook zijn grot hoog in de bergen. Hij staat in het zonlicht en spreekt de zon toe. O groot gesternte. Wat zou jouw geluk zijn als hen niet had voor wie jij straalt. Plinius en Montesquieu spreken van een soort eilandbewoners in het zuiden van de Rode Zee. Bij Marx zijn de boeren arm door schulden en worden bewoners van holen Bij Montesqueu is de staat niet genoeg. Beschaving moet ook van de mensen komen. Zoek de rustige streken op waar de mensen elkaar nog vertrouwen. De troglofielen van Plato houden van het leven in de grot. De troglofiel moet uit zijn kluisters bevrijd worden. Hij moet de echte werkelijkheid leren inzien en dat proces begint als hij beseft dat alles wat je tot dan toen geloofde eigenlijk bedrog was.
Ons leven kenmerkt zich door breuken en scheuren. Onze levensgeschiedenissen draaien in feite rondom de constante verfijning van technieken om met steeds meer realiteit om te gaan. Technieken zijn er genoeg: we creëren steeds nieuwe vormen van geborgenheid die ons in staat stellen de realiteit in elk geval soms op afstand te houden. Een filosoof als Sloterdijk ziet in de politiek als zodanig niets anders dan een poging om de geborgenheid van baarmoeder naar het sociale domein over te brengen. Mensen willen immuniteit, bescherming, omgeving. Voor Michel Serres is grot de plek van cultuur en creativiteit. Voor Hans Jonas is het eigenlijk niet anders. De mens produceert beelden in zijn hoofd maar ook op de wanden van de grotten. De situatie in de grot is er dus een van vrijwel totale verwarring. Mensen denken dat de dingen die ze zien echt zijn maar ze zijn niet echt. De grot is een soort echokamer: overal lijken er geluiden te zijn. Socrates stelt dat de mens bevrijd kan worden en genezen van de onwetendheid. Onwetendheid is dus de oorzaak van een hoop ellende. Onwetendheid is de wortel van het kwaad. Iemand die de ketenen afwerpt kijkt verdwaasd rond. Licht verblindt. De weg naar inzicht begint met een moment van verdwazing en beneveling. De mens wordt
gedwongen op te staan. De mens wordt niet alleen gedwongen rechtop te staan maar ook zijn hoofd om te keren en in het vuur te kijken. Je ligt met open ogen in bed maar je kamer is donker. Plotseling komt er iemand binnen die de lamp aandoet. Socrates minacht de mensen in de grot. Ze zijn diep beklagenswaardig. De mensen hebben slechts waarneming van schaduwen. Het volkje is dom. Voor Socrates zijn schaduwen de zwakste en meest verdunde zijn toestand. Die de werkelijkheid überhaupt kan hebben. Blumenberg stelt dat alleen als buiten bent geweest en het echte zijn hebt gezien je kunt begrijpen dat de schaduwen die je ziet nabootsingen zijn van nabootsingen. Protagorasa en tijdgenoot van Socrates doet de uitspraak: de mens is de maat van alle dingen. Socrates wordt meer door Plato gewaardeerd. Protagoras is trots op zijn sofisme. Hij is van mening dat je niet iedereen kunt opzadelen met bedrog en nep. Volgens hem gaat het om de staatsmannen. Een deel van de samenleving moet de waarheid dus kennen. Angst voor gemakzucht en luxe speelt een doorslaggevende rol in de politieke filosofie van Plato. Wat kenmerkt de wachters bij Plato? Ze zijn als honden die een doorslaggevende politieke eigenschap hebben: ze weten vriend en vijand uit elkaar te houden.
Je kunt altijd zeggen dat het om de hoeveelheid illusies gaat die een mens nodig heeft. Niemand kan zonder illusies maar als illusie regel wordt dan gaat er iets mis. Er zijn mensen die zeggen illusie bestendig te zijn. Ze menen betrouwbaar te zijn. . De auteur vraagt aandacht voor twee onzekerheden van de elite. De eerste gaat over de heersende machtsverhoudingen in de grot en de tweede over wat we kunnen zien als macht van de beelden of de schaduwen. Er zijn onder de grotbewoners lieden die met hun poppenkast schaduwen op de wanden werpen. Dat zijn dec sofisten die mensen wijzer moeten maken.
Samenvattend kunnen we stellen dat de machtshebbers in de grot- desofisten-alles -zullen doen om de uitverkorene de voet dwars te zetten. Het volk laat zich immers graag bedriegen, omdat niet helemaal is wat de schade is die het lijdt. Er is sprake van de macht van het beeld zelf. Manfres Sommer schreef een studie over waarom en onder welke voorwaarden beelden ons zo hypnotiseren. Politici zijn van het zelfde vlees en bloed als ieder ander. Maar afgebeeld op foto’s aan reclamezuilen en verkiezingsborden worden de politici groter dan groot. Ze lijken overdrijvingen van zichzelf te zijn. Filosoof Susans stelt dat volgens hem het afgebeelde gezicht van God altijd kijkt naar de beschouwer. Cusanus:
Zo is Uw gezicht gericht op alle gezichten die U aanschouwen. De macht
van het beeld wordt bepaald door de plek waar het te zien nis. Beelden kom je overal tegen. Met onze mobiele telefoons kunnen we elke dag naar believen foto’s maken. Het aantal fotojournalisten neemt af. Mede dankzij de techniek zijn steeds meer mensen in staat hun eigen beeldmateriaal te produceren. Sommer vraagt waar die afbeeldingen zich bevinden. Plato schetst een wereld die compleet in de ban is van beelden. In de grot begon de beeldcultuur. Plato is zo geobsedeerd door zijn eigen beeldmetaforiek dat hij zich nooit afvraagt of de gevangenen de wand tegenover hen zelf zien. Ze zien alleen maar de schaduwen maar niet de plek waarop die schaduwen vallen. Bij Plato is de wandgeschikt en in staat schaduwen zo op zich te laten vallen dat men alleen die schaduwen ziet en niet de wand zelf. Plato vervangt de grotwand door een huismuur zoals hij van de hele grot een soort tehuis maakt. Plato schetst meer een huis met muren, trappen en verdiepingen. Het volk in de grot is eigenlijk een verkeerde titel. Eigenlijk moet het gaan over het volkje in het huis. Bij Polanski is de kamer bij uitstek de plek van paranoia, neuroses en stemmen uit een andere wereld. Ook Pascal is van mening dat dat de mens niet in staat is rustig in zijn kamer te blijven zitten. Gerrit Achterberg heeft het gevoel dat een mens vastzit in zichzelf zoals je in een kamer kunt vastzitten. Waar de grot was zijn huis en ziel gekomen. Wat op de achtergrond speelt is het gevoel dat wij als mensen ergens in vastzitten. Er zijn geen uitgangen. Maar de uitgangen zijn de tekenen van hoop. Bij Plato heeft het volk in de grot geen herinnering aan mythe en dus ook geen geheugen. Het volk heeft geen herinnering aan een vorig leven. Blumenberg verbaast zich over de afwezigheid van de anamnese in de grot. Het volk in de grot wordt systematisch neergezet als onwetend, vijandig en eigenlijk niet in staat tot politiek. Bij Plato is de essentie van zijn parodie niet dat iedereen zich uit de grot weet te bevrijden. De essentie is veeleer dat er een kritische selectie plaats vindt van degenen die de staat als een soort tijdloze en van traditie verstoken machine moeten gaan organiseren
Pascals houding tegenover het volk is dubbelzinnig. Je moet de mensen hun schijnwereld gunnen. Maar dat is onbevredigend. Waarheid en werkelijkheid hebben een welbekende plaats. In de 17 eeuw stonden waarheid en werkelijkheid centraal. Het is de tijd van het rationalisme. Plato en Descartes geloven beiden dat de waarheid toegankelijk is maar die toegang vereist dat aan bepaalde condities wordt voldaan. Bij Plato moet de staat als zodanig waarheid en rechtvaardigheid garanderen. Bij Descartes gaat het veeleer om een disciplinering van het denken zelf.
De kernvraag is wat er van mensen wordt als ze alleen maar via de methode tot kennis komen. De mens is geen eenzame waarheidszoeker. Het gaat om een soort universele mens, een mens die besloten heeft om samen met andere mensen op dezelfde manier de wereld te onderzoeken. Er is maar een waarheid en zij is onveranderlijk. Die waarheid kun je alleen vinden door het denken een radicale discipline op te leggen.
Augustinus zag de geest altijd als een zuiver te begrijpen-het adjectief dat filosofen hier graag gebruiken is intelligibel-werkelijkheid. Je kunt alleen maar in die geest een idee van God vinden. Sterker nog een idee van God krijg je pas door je af te wenden van het zintuiglijke.
Nietzsche stelt: feiten bestaan niet, alleen interpretaties. Als grote delen van de bevolking bereid zijn een loopje te nemen met de waarheid, dan kan de democratie niet naar behoren functioneren. Karl Popper maakt duidelijk dat kritische wetenschap en een echt vrije en pluralistische politiek qua vorm volkomen aan elkaar gelijk zijn. De wetenschap van tegenwoordig draait niet zozeer om feiten maar om complexiteit. Latour wist het al: matters of facts, eenvoudige standen van zaken dus-daarover is discussie in de samenleving en in de wetenschap. Interessanter zijn matters of concern d.w.z. complexe processen of gebeurtenissen die er voor zorgen dat de onderzoeker of wetenschapper in een debat wordt meegezogen, een debat waarin hij zelf geenszins de enige autoriteit is.
Kan de wetenschap zonder sofisterij en retoriek? De auteur antwoordt ontkennend. Waarom? Omdat aanspraken op expertise of andere vormen van intellectuele soevereiniteit constant ter discussie worden gesteld in tijden van complexiteit. De samenleving wil van wetenschappers vaak goede voorspellingen.
In 1984 werd Munchen getroffen door een zware hagelstorm. Een verzekeringsramp voor de stad. De hagelstorm was niet voorspeld.
Geen zekerheid dus maar complexiteit. Meteoroloog Beringer concludeert: over de exactheid van de natuurwetenschappen hoeft men zich geen illusies te maken.
Ere zijn mensen die overal een postmoderne samenzwering tegen het volk of teloorgang van westerse beschaving zien. Ook in moderne tijden hebben mensen nog steeds zeer veel behoefte aan mythes, aan goede verhalen. De auteur vindt feiten niet onzinnig. De conclusie is dat wetenschap steeds minder over ondubbelzinnige feiten gaat Grijsheid en complexiteit verdonkeremanen de feiten. In tijden van complexiteit past reductionisme niet. Niet alles is hersenen of DNA.
Wetenschappers die honderd procent zeker zijn van hun zaak, zijn gewoon weg minder te vertrouwen. Nietzsche merkt op dat feiten niet bestaan. We moeten het doen met interpretaties. Maar als er geen feiten zijn, is er dan nog een wereld? Is er buiten de interpretaties echt niets? Blumenberg spreekt over de leesbaarheid van de wereld. De wereld is geen boek maar het is nuttig haar te zien als een boek. Dat maakt de wereld vertrouwd. Je kunt haar zien als een eenheid en het nodigt mensen uit zich te verdiepen in de wereld Michel Serres merkt op: geen enkele oplossing is de enige oplossing: de religie niet, de politiek niet en ook de wetenschap niet. De enige hoop die er blijft is dat deze laatste een tolerante wijsheid aanleert die religie en politiek nooit hebben gekend.
Susan Sontag zei dat interpretaties de wraak zijn van het verstand op de kunst en op de wereld. Mensen die geen feiten willen zien zijn vijanden van de waarheid. Blumenberg stelde ooit dat de wetenschap de mens verleidt tot een zonderlinge hoogmoed. Wittgenstein wil vooroordelen tot bedaren brengen. Vooroordelen zijn de vijanden bij uitstek van de waarheid. Vraag is nu : wat bezielt al die socratici die het volk willen beleren. Blumenberg en Wittgenstein zijn sceptisch over het kenvermogen van de mens.
We zouden er verkeerd aan doen Nietzsche uitspraken over feiten te zien als een uiting van een cynisme dat zich neerlegt bij de volstrekte onkenbaarheid van de wereld. We moeten ons realiseren: hoe meer we weten, hoe minder we weten. Nietzsche zegt dat ook de verstandigste mensen heeft van tijd tot tijd de natuur weer nodig. D.w.z. zijn onlogische grondhouding tegenover alle dingen
Jeffrey merkt op dat de naakte waarheid of naakte onwaarheid nauwelijks aangetroffen wordt in de meeste wetenschappen. Wetenschap is en blijft mensenwerk. Mensen deinen mee op golven van intersubjectiviteit. Blumenberg schrijft dat de wereld blijft ook als ik niet blijf. Dat is enige harde werkelijkheid voor de wetenschapper.
Aan het einde van de middeleeuwen heeft de mens van God steeds meer een absolute macht gemaakt. God is bij Ockam of Cusanus niet langer zorgende vader. Hij lijkt er niet meer voor de mens te zijn. God trekt zich terug tot de randen van het universum. Dat leidt uiteindelijk tot de zelf verabsolutering van de menselijke geest.
David Hume maakte onderscheid tussen feitelijke standen van zaken en verband tussen ideeën die mensen over deze standen van zaken kunnen hebben. Volgens Wittgenstein is de wereld alles wat het geval is. De wereld is het geheel van feiten, niet van dingen. Feiten worden tot uitdrukking gebracht in volzinnen, dingen nooit. Dingen kun je een naam geven: boom, maan, on etc. Feiten zijn standen van zaken en deze kunnen we het best zien als een combinatie van dingen. Samenvattend is de wetenschapper aan de ene kant een mens van vlees en bloed, een mens met hartstochten, een mens die met ziel en zaligheid zijn werk doet. Aan de andere kant geldt dat hij bereid is zijn identiteit als het ware op te offeren aan de grote boom van kennis.
De hele westerse filosofie is doortrokken van het idee dat de mens de wereld niet kent omdat hij gevangen zit. Daarover gaat dit boek. Het doel van alle filosofie: het volk de weg wijzen uit de schaduwwereld.
Volgens Wittgenstein zit een mens in een kamer gevangen als de deur niet gesloten is maar alleen maar naar binnen toe geopend kan worden en hij niet op het idee komt die deur naar zich toe tee trekken en alleen maar duwt. Bij Plato zitten de bewoners van de grot vast aan kettingen.
Socrates slaagde erin om uit de grot omhoog te klimmen en daarna besluit af te dalen om de achtergeblevenen te vertellen hoe de echte werkelijkheid in elkaar zit, betaalt dat met zijn leven.
Vooroordelen zijn de grotvijanden van feiten. Is het niet de taak van filosofie en wetenschap om vooroordelen weg te nemen. Is dit niet iets wat we sinds de Verlichting hebben gedacht en gewild?
Whiehead zei eens dat de werkelijkheid niets anders is dan werkelijk is.
We kunnen er zeker van zijn dat de toekomst nog genoeg feiten zal opleveren. Maar ook minstens zoveel nepfeiten en andere apekool. Emmens schreef eens: gras is gemaaid, de bloemen staan op stelen, de blaren hangen keurig aan de boom. De een heeft een huisdier.
Wat te bevelen iemand te slaan, de ander zichzelf om mee om te gaan.
Journalisten willen niets anders dan verheffing van het volk. De constructieve journalistiek wil niet alleen maar feiten rapporteren maar wil ook nadenken over oplossingen voor problemen. Zonder fatsoenlijke journalistiek stort de democratie in elkaar. Politieke leiders maar ook hun volgers in een democratische samenleving moeten de realiteit van de feiten zien als begrenzing van de menselijke wil en dus ook van hun eigen wil.
De eerste these is dat de spirituele hygiëne die eigen zou moeten zijn aan journalistiek en wetenschap gewoon een belachelijke fantasie is.
Het draait in beide werelden helemaal niet om de waarheid maar om conformiteit met een bepaalde progressieve agenda. De tweede these is dat  kennis de mens scheidt van het zijn. Weldenkende mensen geloven in de rol van journalistiek als brenger van kennis over toestanden in de wereld.
De derde these die ik wil noemen wordt expliciet verwoord door Curis Yarvin: waarheid is onzin.
Waarom waarderen wij dan toch de waarheid en alle zoekers naar waarheid. Zonder feiten loopt alles in het honderd. Mensen die dat denken hebben vooral vertrouwen in experts.
Het leven is zo ingewikkeld geworden dat we geen van allen expert kunnen zijn op alle terreinen. Waarheid betekent in het sociale verkeer helemaal niets.
De drie thesen van duistere Verlichting laten zich als volgt samenvatten. Elke aanspraak op de waarheid is onzinnig, hoogmoedig en verraderlijk. Als er al kennis van waarheid is dan is ze meestal niet goed voor mensen, want ze vervreemdt hen van het zijn. Loyaliteit aan mensen is belangrijker dan loyaliteit aan de waarheid.

Het leven in de grot is zo slecht nog niet. De grotbewoners hebben helemaal geen behoefte aan andere werkelijkheden d.w.z. aan mensen die zeggen dat er meer en andere dingen zijn. De stad zelf is een grot. Stadsbewoners weten niet wat er in de wereld buiten de stad gebeurt. Plato was slim genoeg om te begrijpen dat de grotbewoners geen onbeschreven bladen zijn waarop je alle kennis kunt inkrassen. De grotbewoners zien slechts schaduwen. Plato ontkent niet dat er een wetenschap van de schaduwen is en dat de mensen in de grot een soort kennis hebben die ze bewezen en objectief juist achten. Mensen kunnen de volgorde van de schaduwen voorspellen of ze kunnen die schaduwen prachtig beschrijven of nabootsen. Plots is er iemand die zegt dat er echte wetenschap is.
Voor Plato was dat de astronomie. Steeds hebben verlichters geprobeerd om met een beroep op feit en werkelijkheid de wanden van de grot aan gruzelementen te slaan in de hoop openheid in de duisternis te brengen. Mensen laten zich niet overtuigen hun wereld te moeten opgeven. En al helemaal niet door wat anderen feiten noemen. Feuerbach stelt dat wetenschappers vaak denken in modellen en met die modellen proberen ze de werkelijkheid te verklaren. Plato heeft een nauw verholen minachting voor het volk. Het volk in de grot stelt dus intellectueel helemaal niets voor omdat het niet in staat is waarheid te beredeneren. Uit de onderschatting volgt een afwijzing van democratie. De invloed van de grotallegorie op onze cultuur is enorm geweest. Vanaf Descartes blijft de mens vastzitten in zijn eigen wegen, precies zoals ooit mensen in de grot. Blumenberg kiest uiteindelijk de zijde van het volk, ook al is hij
voorzichtig. Hij ziet in dat het volk goede gronden heeft om zich te verzetten tegen waarheid, verheffing. Verlichting en andere zaken die het door de elite aangeboden krijgt.
Dit boek is een pleidooi voor het volk. Maar het is een ingewikkeld pleidooi. Niet ieder volk is hetzelfde. De auteur voorziet het volk van dertig kenmerken. Zo bouwt hij filosofische volkskunde op.
1.Het volk houdt van zijn grot
2.Het volk schreeuwt als er iets goed of slecht gaat.
3.Het volk voelt zich vergeten.
4.Het volk woont in de grot maar houdt daar niet van.
5.Het volk is bevangen door. Wat het ziet en hoort
7.Het volk wil dingen niet zien.
8.Het volk vindt de lessen van de elite niet interessant.
9.Het volk houdt van nabootsen.
10.Het volk heeft paideia nodig.
11.Het volk vindt het leven in de grot prima.
12.Het volk leeft misschien niet in een grot maar in een soort huis.
13.Het volk zit vast in de grot.
14.Het volk in de grot van Plato herinnert zich niets.
15.Het volk bedriegt en wordt bedrogen.
16.Het volk duldt geen afwijkende gedachten.
17.Het volk wordt getest.
18.Het volk weet dat het niet gaat zonder zin.
19.Het volk leest alles.
20.Het volk is niet gek en wil niet mislukken.
21.Het volk hecht aan zelfbehoud en beroept zich op het gezonde verstand.
22.Het volk ontwikkelt minachting voor zingeving.
23.Zelf in de wereld staan draagt niet bij aan zelfbehoud.
24.Het volk weet niet of de deur van de kamer naar binnen of naar buiten opengaat.
25. Iedereen liegt.
26. Soms is het volk waarheidminnend.
27.Het volk kiest eigen belangen.
28.Het volk houdt van Trump.
29.Het volk kan zijn lachen niet inhouden.
30. Het volk in de grot is tevreden en gelukkig.

Het volk heeft geen waarheid nodig om in tevredenheid te leven Plato zegt dat waarheid een soort vlakte is die ergens in de hoogte ligt maar die nooit zomaar toegankelijk is. De zonovergoten vlakte biedt de ziel passend voedsel.

Nietzsche

Nietzsche

Nietzsche; De vrolijke wetenschap

Sinds ik vertrouw op tegenwind, zeil ik met alle winden.
Hoe kan ik die berg overwinnen,niet denken, beginnen te klimmen.
De man denkt: als rover haal ik mijn gerief.
De vrouw komt niet als rover maar als dief.
Vervloekte zon! Roept de verdorde weide
en prijs bomen om hun schaduwzijde.

Het leven is de moeite waard, dit leven heeft iets te betekenen, er steekt iets achter, pas maar op. De drift van de instandhouding van de soort, breekt van tijd tot tijd door als rede en hartstocht van de geest.
Ja, het leven is de moeite waard. Ja, ik ben de moeite waard. Het leven en ik en jij en wij allen werden voor enige tijd opnieuw interessant voor elkaar.
De goede mensen van elke tijd zijn degenen die oude gedachten diep in de grond stoppen en er de vruchten van plukken, de akkerbouwers van de geest.
Wat hoor ik nu? Het uiteindelijke doel van de wetenschap zou zijn de mens zo veel mogelijk lusten zo min mogelijk onlust te bezorgen.
Door pijn te berokkenen aan hen die we onze macht nog moeten laten voelen-want pijn is daar een veel geschikter middel voor dan lust: pijn vraagt altijd naar een oorzaak terwijl lust geneigd is aan zich zelf genoeg te hebben en niet achterom te kijken.
Genoeg krijgen van een bezit is genoeg krijgen van onszelf.
De minnaar wil het onvoorwaardelijke exclusieve bezit van de door hem uitverkorene. Hij wil de macht over de ziel en lichaam van die persoon.
Leven betekent: wreed en onverbiddelijk tegen alles zijn wat zwak en oud aan ons wordt, en niet alleen aan ons.
Arbeid zoeken omwille van loon. Voor allen is werk een middel en geen doel.
Ellende is nodig. Vandaar het geschreeuw van de politici, vandaar de vele valse verzonnen overdreven misstanden van allerlei standen en de blinde bereidheid daaraan te geloven.
Het is de grootste moeite: in te zien dat het onnoemelijk veel belangrijker is hoe de dingen heten dan wat ze zijn.
De liefde vergeeft de beminde zelfs de begeerte.
Maar de totale aard van de wereld is in alle eeuwigheid chaos.
Als je weet dat er geen doelen bestaan, weet je ook dat er geen toeval bestaat.
Deugd is de gezondheid van de ziel. Beter is het: jouw deugd is de gezondheid van jouw ziel.

Wij hebben het vaste land verlaten en zijn scheep gegaan. We hebben de brug achter ons. We hebben het vaste land achter ons afgebroken. Welnu scheepje neem je in acht. Naast je ligt de oceaan en het is een feit dat hij niet altijd tekeergaat en dat hij soms zich uitspreidt als zijde en goud en een droom van goedheid. Maar er komen uren dat je zult inzien dat hij oneindig is en dat er niets vreselijker bestaat dan oneindigheid.

Hebben jullie nooit gehoord van de krankzinnige man die op een heldere ochtend een lantaarn aanstak, de markt opliep en onophoudelijk schreeuwde: ik zoek God, ik zoek God. Veel mensen geloofden niet in God. Dat veroorzaakte een groot gelach. Is Hij dan verloren gegaan? Is Hij verdwaald als een kind? Of houdt Hij zich verstopt. Is Hij bang voor ons. Is Hij op een boot gestapt. Geëmigreerd? De krankzinnige man sprong temidden tussen hen in en doorboorde hen met zijn blikken. Waar God heen is riep hij, ik zal het jullie vertellen. Wij hebben Hem gedood-jullie en ik. Wij allen zijn z’n moordenaars. Tenslotte gooide hij zijn lantaarn op de grond, zodat die aan gruzelementen ging en uitdoofde. Ik kom te vroeg zei hij. Het is mijn tijd nog niet.

Het christelijk besluit de wereld lelijk en slecht te vinden, heeft de wereld lelijk en slecht gemaakt.
Wat ontvangen primitieve volken het eerst van de Europeanen? Brandewijn en christendom, de Europese roesmiddelen. Aan wat gaan we het snelst ten gronde? Aan Europese roesmiddelen. De metafysische behoefte is niet de oorsprong van de religies zoals Schopenhauer meent maar slechts een late uitloper ervan.
De oceaan met zijn desolate stilte ligt ongeduldig achter ons.
De verschillende zeeën en zonnen hebben ons veranderd. We worden vreemden voor elkaar.
In pijn zit evenveel wijsheid als in plezier. Ik hoor in de pijn het commando van de scheepskapitein: strijk de zeilen
Alle moraalpredikers hebben zoals de theologen een slechte gewoonte gemeen: allemaal proberen zij de mensen aan te praten dat ze zich in een slechte conditie bevinden en dat een harde en radicale kuur nodig is.
Toen Zarathoestra dertig jaar werd verliet hij zijn vaderland en het meer Urni. Hij trok de bergen in. Hier genoot hij van zijn geest en eenzaamheid. Tenslotte veranderde zijn hart. Op een dag stond hij op met het ochtendgloren, ging voor de zon staan en sprak haar toe..
God is zelf onze langdurigste leugen.
Het bewustzijn behoort eigenlijk niet tot het individuele bestaan van de mens maar eerder tot zijn gemeenschap en kuddeaard.
Hebben wij er ons ooit over beklaagd dat we verkeerd begrepen, miskend, verwisseld, belasterd, verkeerd gehoord en overstemd worden. Dat is precies ons lot.
Zonder de gewenste slaap liep ik uiteindelijk naar het strand, zag onder een milde maan man en schuit op het warme zand, slaperig beide, herder, schaap slaperig stak de schuit van land.
Naar nieuwe zeeën wil mijn zelfvertrouwen. Op toekomst heb ik grip. Maar de zee, de vrije, blauwe vaart mijn Genuese schip.  Slechts jouw oog, groots en Almachtig staart mij aan=Oneindigheid.
Tot zover Nietzsche. Hij verlaat de oude wereld. God is dood. Hij kiest de volle zee. Oneindigheid overvalt hem. Hij klaart op en wordt geconfronteerd met gevoel voor oneindigheid.

Sociocratie

Sociocratie

Prof. Dr Gerard Endenburg; De Sociocratische Kringorganisatie

Sociocratie verandert de machtsstructuur. Besluitvorming geschiedt door consent. Het gaat vaak om overmacht.Maar sociocratie stelt daarvoor het argument. We onderscheiden diktatuur. autocratie, democratie en sociocratie.Een van de grondleggers is Prof. Dr. Gerard Endenburg. Hij paste sociocratie toe in zijn bedrijf. Gerard was in de leer bij Kees Boeke. Kees kwam uit kringen van de Quakers. Het gaat om respect voor elkaar. Allen zijn gelijkwaardig. Stilte is de bron.Ze zijn geweldloos. Je leert zowel je eigen belang als dat van an deren te behartigen. Er wordt nooit bij meerderheid van stemmen besloten. In democratie heerst de meerderheid.In sociocratie het argument. Consent betekent: ik heb geen bezwaar. Alles draait om permanente educatie.

We gaan uit van de kringorganisatie. Daar draait alles om leiden, meten en uitvoeren. In de kringorganisatie draait alles om, het en=en principe.

Vragen:
1.wat vind je van consent?
2.wat denk je van het argument
3.wat vind je van de Quakeres?
Het gaat altijd om de sterkste. Het is winnen of verliezen. ER moet harder worden opgetreden. Meer blauw op straat. In sociocratie gaat het niet om de sterkste of geschikste. In sociocratie gaat het om en en en. Met elkaar samen willen we eruit komen. We gaan niet onderhandelen om te winnen te verliezen. Maar alles draait om overleg waarbij het wederzijds op elkaar betrokken zijn voorop staat.Je leeft en je leeft samen. Ik en en wij. De basisregels van sociocratie zijn het consentprincipe, de kringorganisatie, de dubbele koppeling over de kringen in relatie tot elkaar. Je kiest personen met consent.

De fietser probeert evenwicht te behouden. Hij rijdt niet over een rechte lijn maar slingert wat heen en weer om het doel te bereiken. De kring is de plek voor samen. Voor samen zijn afspraken nodig. Het gaat altijd om visie, missie en doel.

Vragen:
1. Neem onze kring als voorbeeld .Wat is ons doel. Hoe gaan we met elkaar om.
2. de zwakheid van democratie is dat de minderheid niet aan zijn trekken komt
3. De ander accepteren, dat is niet gemakkelijk. Er zijn verschillen tussen mensen. Hoe lossen we dat op?

Russische Revolutie

Russische Revolutie

Russische Revolutie; John Reed

De Oktoberrevolutie ving aan in Petrograd. De Bolksjewieken olv Lenin en Trotski sloegen toe. De Bolsjewieken waren voor de onmiddellijke proletarische opstand. Door invoering van het socialisme werd de gedwongen overname van industrie, land, natuurlijke hulpbronnen en financiële instellingen werkelijkheid. Na Petrograd volgen Moskou, Kiev, Odessa en andere grote steden. Lenin wil de greep naar de macht op 7 november. Lenin en Trotski roepen op tot durf. Lenin was een kleine gedrongen gestalte met een korte nek. Hij wilde alles in gewone taal uitleggen. De tsaristische monarchie moet worden neergeslagen. Het gaat nu nom een rechtvaardige en democratische vrede. Alle onderhandelingen moeten openbaar. Volgens Lenin zal de arbeidersbeweging winnen.Lenin verlangt:afschaffing van prive-eigendom. Weg met het eigendomsrecht van de kroon, de kloosters en kerken. Het gaat om de ene coalitie van arbeiders, soldaten en armste boeren. Gelijkheid en soevereiniteit boven alles. Recht op zelfbeschikking. Afschaffing van alle nationaal religieuze voorrechten. Vrije ontwikkeling van nationale minderheden. Partikuliere drukkerijen en papiervoorraden komen de staat toe. Zo beschermen de Bolsjewieken arbeiders en boeren.

De auteur Reed was journalist en introduceerde het communisme in de VS. Hij stierf op jonge leeftijd.

VRAGEN
1. Wat was het effect van de Russische revolutie

2. Wat is Rusland nu voor land?

Via Appia; Fik Meyer

Via Appia; Fik Meyer

De Via Appia loopt van Rome naar Brindisi (over honderden km). Romeinen legden reeds eeuwen voor Christus wegen aan. De Via Appia is een van de oudste. In 1962 wandelde ik voor het eerst op de Via Appia tijdens een bezoek aan Rome bij de opening van het Tweede Vaticaans Concilie. De Via Appia wordt de weg van de gestorvenen genoemd omdat talloze graftomben langs de weg zijn gebouwd. De christenen begroeven hun doden langs de Via Appia. Er werden ook kerken gebouwd. Beroemd is de verslaggeving door Horatiuis van de tochten over de Va Appia. Horatius koesterde sympathie voor Epicurus. Epicurus streefde een leven zonder zorgen na. Innerlijke gemoedsrust waarin geen bangst voor goden. De wereld moet materieel verstaan worden. Het thema: Pluk de dag. De Via Appia werd gebruikt door Romeinse legers. Via Brindisi lag de zee open naar Griekenland. Tijdens keizer Nero moet Petrus vluchten. Op de Via Appia ontmoet hij Jezus. Hij vraagt waar gaat u hen? Jezus antwoordt dat hij naar Rome gaat om opnieuw gekruisigd te worden. Op de Via Appia vinden we ook de beroemde catacomben van Callixtus. Ook wel het kleine Vaticaan genoemd. Omstreeks de eeuwwisseling woonden er circa 20.000 joden in Rome. Zij mochten synagogen oprichten en geld sturen naar Jeruzalem voor het onderhoud van de tempel. Christenen werden later vervolgd omdat ze weigerden offers te brengen aan de Romeinse goden. Tijdens vervolgingen worden de stoffelijke resten van Paulus en Petrus weggehaald en elders ondergebracht. Keizer Constantijn werd christen en bouwde basilieken bij het graf van Petrus in het Vaticaan en van Paulus op de Via Ostiensis. Horatius vermeldt het opvallende grafschrift van Gaius Aterillius:

“Vreemdeling, blijf hier staat en kijk naar de grafheuvel van een goed man, een man vol mededogen die sympathie had voor armen. Ik vraag u reiziger om het graf niet te beschadigen”

Omstreeks 61 na Chr. Betreedt Paulus de Via Appia. De ViaAppia leed onder ontbossing en waterproblemen. Rivieren veranderden van loop. Rivieren stroomden over. Er brak malaria uit. Om water weg te lozen werden naast de Via Appia kanalen gegraven. Er is een boog opgericht voor keizer Trajanus beroemd om zijn eigenschappen: zelfbeheersing, ingetogenheid, hoffelijkheid, vriendelijkheid, rechtschapenheid, soberheid. De heilige Sint Nicolaas werd groot in Myra. Maar zijn stoffelijke resten werden bij de Islamisering overgebracht naar Italie in Bari. Sinterklaas bracht drie dode studenten weer tot leven, hij vermenigvuldigde graanzakken om hongersnood te voorkomen. De Via Appia werd vaak getroffen door struikrovers, zwaar weer als sneeuw.

Shakespeare for ever | Ton Hoenselaars

Shakespeare for ever | Ton Hoenselaars

De drie blijspelen van Shakespeare: Liefdes list en leed, Een midzomernachtdroom, De storm zijn volledig origineel. Shakespeare laat zien dat hij de regel van eenheid van tijd, plaats en handeling kent en ook perfect beheerst. In het blijspelgenre staat de improvisatievan acteurs en actrices die stereotiepe personages spelen centraal binnen een eenvoudige intrige. Shakespeare beschrijft de homo ludens van Johan Huizinga. Het betreft de spelende mens die tijdens het feest, via een roes tijdelijk weet te ontsnappen aan de beperkingen waar hij dagelijks mee leeft. S.koos bij voorkeur locaties in verre landen.Italie genoot de voorkeur. Het betreft de plaats waar het individu tijdelijk in een ongewone situatie wordt geconfronteerd met zich zelf en zijn alledaagse waarden. In de blijspelen ontkom je niet aan de nar. In sommige gevallen ging het om professionele narren, in andere gevallen om een natuurlijke nar, de geestelijk gestoorde die op de lachspieren werkte. DE Storm is het verhaal van Prospero, de hertog van Milaan die aan het begin van het stuk precies 12 jaar eerder door een coup van zijn broer Antonio uit zijn ambt is gezet. Met een lekkend bootje wordt Propero met zijn dochter op zee gezet. Hij spoelt aan op een onbewoonbaar eiland. Prospero oefent zich in magie. Prospero vertelt zijn dochter dat hij zelf de storm heeft opgeroepen en de schipbreuk heeft veroorzaakt. De schipbreuk had ten doel om zijn broer Antonio met een aantal edellieden onder wie de koning van Napels in zijn macht te krijgen. Propero wil zijn dochter uithuwelijken aan de zoon van de koning van Napels:Ferdinand. Prospero onderwewrpt de beide geliefden aan een proef om er achter te komen of zij echt om elkaar geven. Prospero verandert in een vergevingsgezinde vader die het huwelijk niet langer in de weg staat. Prospero is nietv langer meer een vergeldend figuur maar vergevingsgezind. Prospero verenigt de vorstenhuizen van Milaan en Napels. Shakespeare is geen utopisch dromer maar sluit niet zijn ogen voor het kwaad. S. plaatst vraagtekens bij de opvoedbaarheid van de mens. Elk plan voor een perfecte maatschappij is in wezen een illusie. De ideale wereld is nergens te vinden. De mens valt telkens ten prooi aan machtswellust. De overeenkomsten tussen S. en Prospero bieden inzicht in hun beider perceptie van het publiek.Van Ariel leert Prospero dat vergevingsgezindheid menselijker is dan wraakzucht. Beethoven en Tsaikovski raakten onder de indruk van de muziek in de Storm.In de koningsdramas van S. staat de Engelse geschiedenis van de late middeleeuwen centraal. S. verweeft de persoonlijke en politieke identiteiten van de personages samen. S.is voorstander van de monarchie.

In de treurspelen draait alles om de individuen die de bestaande banden met de groep of natie verliezen. Maatschappelijke verhoudingen lijden schipbreuk en het individu wordt gedwongen tot bezinning. Romeo en Julia mogen niet met elkaar omgaan wegens een vete tussen hun families. Meer nog dan bij Romeo zien we bij Julia hoe zij zich in haar tragische isolement zich ontwikkelt tot een onafhankelijke persoonlijkheid met durf en daadkracht. Julia wil niet huwen met Paris. Ze krijgt van de priester Lorenzo een slaapdrankje dat Julia lijkt dood te gaan.

Hamlet is een toneelstuk over verhaal van de kroonprins van Denemarken die de moord op zijn vader moet wreken door zijn oom Claudius om te brengen die niet alleen de nieuwe koning is maar ook de nieuwe echtgenoot van zijn eigen moeder. Hamlet krijgt van de geest van zijn vader opdracht om Claudius te vermoorden. Hij aanvaardt de opdracht maar stelt de vergeldingsdaad telkens uit. Het omvermogen van de lezerof het publiek om Hamlet te doorgronden is deel van de strategie. Wij kunnen Hamlet niet doorgronden. Hamlet is de sfinx van de literatuur.  S. toont de passie voor gerechtigheid maar geeft ook aandacht aan de menselijke rede die de passie van de wraak juist als vijand beschouwt. Hamlet is beroemd door de … : “To Be or not to be”monoloog.

Othello is een tragedie over het kwaad dat in de vorm van laster jalouzie en wantrouwen teweegbrengt en uiterindelijk leidt tot moord en zelfmoord.

Macbeth is het kortste treurspel. Macbeth is de tragedie van een kinderloos echtpaar. Drie heksen voorspellen dat Macbeth koning van Schotland zal worden. Macbeth koestert momenten van grote twijfel. Zijn de heksen wel betrouwbaar? Macbetrh vraagt zich af of de dolk die voor hem ligt de echte dolk is of een fictief wapen. Is de dolk een projektie van Macbeth eigen ambitie. Macbeth ontwikkelt zich tot een immorele en meedogenloze slager.

De waanzin maakt van King Lear een andere persoon. (Het gaat om een uiterst interessant boek,dat zeer leerzaam is)

Homo Deus; Yuval Noah Harari

Homo Deus; Yuval Noah Harari

De mens wordt steeds meer maakbaar. We kunnen ons zelf beter genezen en verbeteren. We hoeven niet tot goden te bidden. We weten tamelijk goed wat er gedaan moet worden om honger, ziekte en oorlog te voorkomen. Na honger was de tweede grote vijand de infectieziekte. De zwarte dood van de pest maakte veel slachtoffers. Het pokkenvirus was een biologische tijdbom. De ontdekkingsreizigers introduceerden griep, tuberculose en syfilis. Op Hawai vielen veel slachtoffers. De mens zal in 2100 of 2200 de dood overwinnen. De strijd tegen de dood is het projekt in de komende eeuw. Epicurus blijft actueeel: aanbidden van goden is verspilling van tijd. Er is geen leven na de dood. Geluk is het enige doel van het leven. Epicurus bepleitte matig eten en drinken. Ook matigheid in sexueel verlangen is geboden. Innige vriendschap maakt ons gelukkig. In navolging van Epicurus ziet ook Boeddha het najagen van aangename sensaties als bron van leed. Als we dood en pijn verdrijven dan zijn wij in staat onze organen, emoties en intelligentie te manipuleren. Alle pogingen hebben ten doel de toekomst te veranderen. De toekomst zal geboren worden uit nieuwe ideeen en dromen. In het begin waren theïstische religies een agrarische onderneming. Tijdens de wetenschappelijke revolutie legde mensheid de goden het zwijgen op. De mens stond alleen op een leeg podium.

Volgens Harari heeft alleen sapiens een eeuwige ziel. Het lichaam vergaat maar de ziel reist verder naar zaligheid of verdoemenis.

Harari geeft een eenzijdige weergave van ziel volgens zijn interporetatie van het monotheisme. Dat vind ik jammer omdat het monotheisme heeft ook een ontwikkeling doorgemaakt. Een mens beschikt over lichaam en geest en heeft een identiteit (dat is zijn ziel). De agrarische revolutie van 12.000 jaar geleden maakte het mogelijk om bevolkte steden en legers te voeden. Harari is van mening dat de bijbelse perceptie van de wereldgeschiedenis onjuist is. Religieuze mensen denken dat zij het middelpunt van de wereld zijn. Ik zie het anders dan Harari. De mens is naar het beeld van God geschapen. Hij of zij is medewerker van God op aarde. Jezus is van God gekomenn om mens te zijn. Hij is ons lichtend voorbeeld. Het valt te betreuren dat Harari de bijbel opzij zet als bron van verzinsels, mythen en vergissingen. God spreekt door mensen. Zijn Woord is mens en cultuurgebonden. Zo kunnen we de bijbel beter verstaan. Het heelal is volgens Harari een blind, doelloos proces vol wildgeraas maar zonder betekenis. God echter heeft verwachtingen tav de mens. Mensen doen mee aan de voortgang van deze wereld. Er is sprake van verantwoordelijkheid tegenover God en de naasten. Volgens Harari geeft het humanisme aan dat de mens aan de kosmos betekenis geeft. Ik zelf ben van mening dat wij in ons binnenste God ervaren als betekenis voor ons leven. We hebben geen ziel, vrije wil en geen zelf. Er zijn alleen genen, hormonen en neuronen. We zullen volgens Harari de technologiegebruiken om de homo deus te scheppen. De homo deus geeft toegang tot onvoorstelbare werelden en maakt hem tot heerser van de Melkweg. Van God hebben we geleerd om niets te vergoddelijken. Het heelal is gemaakt. We rekenen het heelal tot onze verantwordelijkheid.

Volgens mij gaat God ons voor in de geschiedenis. Wij doen mee. De mens evolueert. We ontdekken meer en meer over onszelf.  We zijn medescheppers. God daagt ons uit. God luistert en antwoordt. De toekomst wordt geen nachtmerrie. Gods licht bevrijdt ons.

Geschiedenis van de joden in Nederland Hans Blom e.a.

Geschiedenis van de joden in Nederland Hans Blom e.a.

Thomas van Aquino bepleitte een rechtvaardige behandeling van joden die mochten voorzien in eigen levensonderhoud. Vanaf de 13e eeuw verschijnen er joden in Nederland. De Karolingische vorsten vonden de joden economisch van nut voor de samenleving. Helaas begon de kerk de joden te bestempelen als een verdoemd volk dat gestraft moest worden voor de kruiziging van Jezus. Zo ontstaat de situatie dat joden plichten hebben maar geen rechten. In de 14 eeuw worden de joden beschuldigd van de pest. Zij zouden het water vergiftigd hebben. In Nijmegen, Maastricht en Roermond trof men joodse gemeenschappen aan. Er waren ook anti joodse maatregelen. Joden mochten niet langer geld uitlenen. In de zestiende eeuw ontstaat een joodse gemeenschap in Amsterdam. Calvijn had veel waardering voor de Hebreeuwse bijbel. Dat verbeterde de relatie met de joden. In de 17e eeuw spelen Portugese joden een belangrijke rol in A’dam.  In Drente mochten slechts drie joodse families een dorp bewonen:slachter,koopman en leerlooier. De joden werden als minderheidsgroep getolereerd maar ook gediscrimineerd. In de Franse tijd wordt besloten dat joden niet uitgesloten mogen worden van rechten. In de 19e eeuw vindt emigratie van joden plaats naar Engeland en de koloniën. Ze trokken ook naar de VS In Nederland blijft de burgerlijke gelijkstelling van joden met alle andere burgers onverminderd van kracht. Thorbecke realiseerde de scheiding van kerk en staat Integratie en acceptatie werden een toetssteen voor de liberalen. Joden domineerden in de handel, diamantindustrie en veehandel. De armoede onder joden was toch weel een probleem. De gastvrijheid voor joodse vluchtelingen uit Duitsland in de dertiger jaren viel tegen. De Nazi’s hebben de joden van hun rechten beroofd. Joden moesten verdwijnen uit Nederland. De joden klaagden: hoe kwamen wij hier op dit godvergeten punt in tijd en ruimte. Na de oorlog pleiten joden onder de liberalen voor dialoog met christenen.

Ik, robot

Ik, robot

Een robot mag geen schade toebrengen aan de mensheid of toelaten dat de mensheid schade toegebracht wordt door zijn nalatigheid. Een robot mag een mens geen letsel toebrengen of door niet te handelen toestaan dat een mens letsel oploopt. Een robot moet de bevelen uitvoeren die hem door mensen gegeven worden behalve als die opdrachten in strijd zijn met bovengenoemde wet. Een robot moet zijn eigen bestaan beschermen voor zover de bescherming niet in strijd is met bovengenoemde wetten. Saoedi Arabier maakte de robot Sophia die het staatsburgerschap ontving. Vroeger moest de mens alles alleen doen. Nu heft hij robots die hem helpen. Een robot kan kameraad worden van een klein kind. Kinderen kunnen heimwee krijgen naar een robot. Ouders willen de robot van hun kind verwijderen. Maar het kind blijft verlangen naar de robot. Mensen kunnen sympathie voelen voor een robot. Soms kunnen mensen vervreemden van hun robots. Ze verklaren robot voor krankzinnig. Een robot verzucht: ik zelf besta omdat ik denk. Deze robot heeft dat geleerd van Descartes. Een robot wil niets op gezag aanvaarden. Soms kunnen robots de baas spelen. Het is mogelijk geworden om met een robot argumenten uit te wisselen. Wanneer er niemand van mensen in de buurt is moet een robot persoonlijk initiatief ontvouwen. De robot kan gedachten lezen. De robot kan vaststellen dat hij van iemand houdt. Een robot weet alles van geestelijk letsel. De mens kan met een robot breken en hem uitschakelen. Mensen kunnen robot verliezen. Robots moeten de mensen niet hinderen in hun werk. Mensen kunnen robots wat aan hun verstand brengen. Zijn er robots die kunnen liegen? Het brein van een robot kan geen oplossing bedenken die een mens doodmaakt. Het is de mens die nieuwe informatie moet ontwikkelen. De robot kan de mens beschermen maar ook bedreigen. Kan een robot een mens vermoorden? Mensen beschikken over een vrije wil. De intentie is de dood uit te bannen. Robots zijn er voor mensen. Mensen zijn voor zich zelf. Maar de mens kan liegen, bedriegen moorden.
We zullen leren omgaan met robots. Ze kunnen dienstbaar zijn voor de mensen.
Robots moet je geen overmacht toekennen. De robot moet geen eigen bestaan hebben maar dienstbaar blijven aan de mens.

God, iets of niets? Taede Smedes

God, iets of niets? Taede Smedes

Religieuze naturalisten willen religieuze wijzen van reageren op de wereld onderzoeken en stimuleren op een volledig naturalistische basis zonder een opperwezen of een zijnsgrond. Naturalisme houdt in dat de werkelijkheid zoals we die dagelijks ervaren en zoals die door de natuurwetenschappen bestudeerd wordt de enige werkelijkheid is, dat alles wat er in die werkelijkheid gebeurt, plaats vindt via natuurlijke oorzaken en dat er geen bovennatuurlijke entiteiten zoals God nodig zijn om de natuur te verklaren. Voor Einstein en Spinoza duidden natuur en God dezelfde zaken aan. God is synoniem met de natuur. Voor Einstein is de werkelijkheid zelf een misterie.  Om te beseffen dat er achter alles wat ervaren wordt, iets is waar we met ons verstand niet bij kunnen, waarvan de schoonheid ons slechts indirect bereikt: dat is religie. Iets in ons herkent de kosmos als ons tehuis. We bestaan uit de as van de sterren. Onze oorsprong en onze evolutie zijn verbonden met ver verwijderde kosmische gebeurtenissen. Het lot van de mens en dat van de kosmos lijken met elkaar verbonden. Wij zijn de plaatselijke belichaming van een kosmos die tot zelfbewustzijn is gekomen. Denk aan Monod. We zijn een zigeunerorkestje aan de rand van het heelal. . De wereld is doof voor onze muziek. DE wereld is doof voor ons lijden. De mens is alleen in het universum waarin hij bij toeval verschijnt. Voor de post-theisten is de kenosis van belang. God verlaagt zich tot het nivo van mensen. In Christus ontledigt God zijn transcendentie. Het is onze menselijke verantwoordelijkheid om God te laten zijn door het appel van de ander die lijdt of in nood is. Want dat appel van de lijdende ander is God zelf die ons vanuit de toekomst roept.

Een nieuw Christendom

Een nieuw Christendom

Een nieuw Christendom; Brian D. Mclaren

De cultuurverandering van modern naar postmodern en van koloniaal naar postkoloniaal vormde een obstakel voor de auteur. De bijbel is geen wetboek. De bijbel is de bibliotheek van een cultuur en een gemeenschap van mensen van wie de geschiedenis terugvoert tot Abraham,Isaak en Jacob. Het is een geïnspireerde bibliotheek. Het gaat om een doorlopend, levendig gesprek met en over God. De hoogste waarde van de bijbel ligt in het openbaren van Jezus, die ons het hoogste,diepste en meest volgroeide beeld geeft van het karakter van God Jezus is de opperste ultieme openbaring van God. Hun karakters vallen samen. Jezus is het Woord van God. Jezus zal worden verhoogd zoals Mozes een koperen slang oprichtte Mozes deelt manna en kwakkels uit, Jezus deelt brood en vis uit. Het lopen van Jezus op de zee is een echo van de doortocht door de Rode Zee. We vieren de reformatie door Luther dezer dagen. Hij sprak van de rechtvaardigmakende genade door het geloof. De kerk is er om mensen te vormen om te zijn als Christus, om lief te hebben als Christus. Jezus bewandelt de weg van vredestichten. In Christus gedraagt God zich als degene die geslagen wordt. In de gekruizigde Jezus laat God zijn volmaakte solidariteit zien met degenen die vernederd worden en aan de schandpaal genageld. God en het heelal onderhouden een relatie. Jezus stelt dat de invloed van Zijn Koninkrijk zich verspreidt van gist in brood of zaad in de aarde. Wij leven van hoop, verwachting en genade. We doen mee aan het scheppen van betere toekomst.
De auteur voelt zich verbonden met het Afrikaanse UBUNTU: we zijn er met en voor elkaar, we zijn met elkaar verbonden, we zijn verenigd in toewijding aan het welzijn van anderen. We worstelen met vier problemen:
1) Het milieu probleem, dus geen welvaart najagen die ecologisch onhoudbaar is
2) Het armoede probleem. Teveel mensen worden geconfronteerd met minder rechtvaardigheid.
3) Het vredesprobleem. De wereld is vol geweld.
4) Het religieprobleem. De religies falen in de aanpak van crisissen.

Sapiens

Sapiens

Sapiens | Yuval Noah Harari

De mens ontstond 2,5 miljoen jaar geleden in Oost Afrika als een evolutionaire aftakking van een vroeger apengeslacht. In de savanne ging de mens rechtop lopen. Mensenbabies zijn jaren afhankelijk van hun ouders. Achthonderd duizend jaar geleden ging de mens vuur gebruiken (licht, warmte, wapens tegen roofdieren. Voordat de sapiens verscheen waren er de neanderthalers (gespierd, grotere hersenen, aangepast aan koude). Zij waren goede jagers en zorgden voor zwakken en zieken. De sapiens vermengde zich met neanderthalers en met de erectus in het verre oosten. De sapiens was voortdurend op pad op zoek naar voedsel. Eerst dachten de mensen dat de universele orde afhankelijk is van de relatie tussen mensen en goden in de hemel. De sapiens roeide de helft van de grote dieren uit. De menselijke boeren roeiden vogels, insecten en slakken uit. De sapiens roeide ook planten uit. De agrarische revolutie hield in dat mensen planten met water begoten, onkruid uitrukten, en weidegrond zochten voor hun schapen. Zo verkreeg de sapiens fruit, graan en vlees. Tarwe en geiten waren 9000 jaar voor Christus gedomesticeerd, erwten en linzen 8000 jaar voor Christus, paarden rond 4000 jaar voor Christus, druiven in 3500 jaar voor Christus. In China werden gerst, rijst en varkens gedomesticeerd, in Noord Amerika pompoenen. In Midden Marika bonen mais, in Zuid Amerika aardappelen en lama’s. Babylonische goden drongen er bij de sapiens op aan om rechtvaardig te zijn en niet langer zwakken te onderdrukken. Politiek gezien zijn Democraten voor eerlijke verdeling van geld, hulp voor armen en zieken. Republikeinen zijn voor volstrekte individuele vrijheid. De sapiens leert samen te werken met totaal vreemden. Naast geld en wereldrijken zijn religies grote harmonisators van de mensheid. Wetten worden ingesteld door het absolute oppergezag. Het humanisme is het geloof dat de sapiens een unieke onschendbare aard heeft die fundamenteel verschilt van de aard van andere dieren en verschijnselen. Onze planeet ooit groen en blauw verandert in een winkelcentrum van beton en plastic. De ecologische turbulentie van opwarming, stijgende zeespiegel, vervuiling, bedreigt de sapiens. Wij mensen maken een voortdurende jacht op geluk maar we raken niet tevreden. Laten we niet ons gevoel najagen. We kunnen een kunstmatig brein in een computer hebben dat kan praten en zich menselijk gedraagt. De sapiens kan zelf veranderen.

Mohammed

Mohammed

Mohammed en het ontstaan van de Islam | Marcel Hulspas
Mani leerde een synthese van zoroastrische, monotheïstische en boeddhistische elementen. De kosmos was het eeuwige strijdtoneel tussen licht en duisternis. Iedereen moet het licht dienen door goede werken. De ziel van de mens was een vonk van het goede die gevangen zat in het lichaam.
Omstreeks 600 waren er veel meer mensen op het Arabische schiereiland die op zoek waren naar het geloof van Abraham. De door Jezus toegezegde parakletos (pleitbezorger) verscheen in Mohammed. Allah is de Barmhartige Erbarmer. God heerst over hemel en aarde. Alles wat er op aarde gebeurt, gebeurt omdat Hij het wil.. Er is een voortdurende strijd tussen God en Duivel om de ziel van de mens. Mohammed meende dat joden en christenen de goddelijke herkomst van de openbaring konden bevestigen. Mohammed komt niet uit het niets tevoorschijn. Hij was diep overtuigd van de unieke betekenis van de KAABA, het oudste heiligdom van het enig ware monotheïstische geloof, het geloof van Abraham.

Protestantisme

Protestantisme

Protestanten door Alec Ryrie

Van kindsaf aan ben ik protestants opgevoed. Ik leefde in een Calvinistisch milieu. Welke zijn de grondtrekken van de protestantse opvoeding. Je leert dat Gods genade genoeg is voor dit leven. Als je voor God kiest dan besef je dat gelijktijdig God voor jou kiest. In de ambtsstructuur overheerst gelijkwaardigheid. Hiërarchie is ons vreemd. Ieder kan toegelaten worden tot het ambt in de gemeente van gelovigen. Ouderlingen, diakenen en predikanten zijn gelijkwaardig. Van melkboer tot ambtenaar, van theoloog tot onderwijzer kan men tot het ambt worden toegelaten. Pausen en bisschoppen zijn ons onbekend. De bijbel is de grondslag van het geloof. We kennen slechts twee sacramenten: doop en avondmaal. De doop verenigt ons met God de Vader, Jezus Christus en de Heilige Geest. Het avondmaal is een gedachtenis maal. Tijdens het eten van het brood en het drinken van de wijn gedenken wij Christus die stierf aan het kruis. Het avondmaal is gekoppeld aan Goede Vrijdag wanneer we de dood van Jezus gedenken. In de kerkdienst draait alles om de verkondiging van het Woord dat vlees geworden is in Jezus Christus. Het Nieuwe Testament wortelt in het Oude Testament. In de kerkruimte staat de plaats van de Woord verkondiging centraal. Afbeeldingen, ikonen ondersteunen het Woord. Protestanten onthouden zich van beelden en heiligenverering. Wie gelooft in God houdt vast aan de verbondenheid met God tot in de dood. We leven vanuit Gods hand tot in Gods hand. Jezus is het licht der wereld. De navolging van Jezus maakt ons leven uit.
Het protestantisme is internationaal matig georganiseerd. In Genève zetelt de secretaris-generaal van de Wereldraad van Kerken. Deze speelt nauwelijks een rol. In de wereld is de positie van de katholieke Paus dominant. Protestanten zijn niet pausminded. Wel heb ik de invloed ervaren van Hans Kung en Edward Schillebeecks, die gepoogd hebben bruggen te slaan tussen katholicisme en protestantisme. Paus Johannes de 23e was een gebeurtenis.

We staan nu stil bij het boek van Alec Ryrie. Door dit dikke boek maken we nu een wandeling. Het protestantisme is geen paradijs van vrije meningsuiting maar eerder een niet vastomlijnde ongedisciplineerde gedachtenwisseling. Bij tijd en wijle hebben protestanten het opgenomen tegen hun heersers of hen zelfs afgezet. Het leven is op zijn kop gezet door Gods genade. Dat spoorde Luther aan zich te binden aan het gezag van de Schrift. De kracht van de twee principes: het geloof alleen en de Schrift alleen ligt in het woord alleen. Luther baseerde zich op twee autoriteiten die volgens hem nauw met elkaar verbonden waren:zijn eigen geweten en Gods Woord. De kerk is volgens Calvijn een nieuw Israël waarin wij elkaars broeders en zusters hoeders moeten zijn.

Volgens Luther hebben vorsten geen gezag over de ziel van hun onderdanen, aangezien de ziel alleen onder de jurisdictie van God valt en er geen enkele aardse macht is die haar ergens toe kan dwingen. Castellio raakte in conflict met Calvijn over tolerantie Zijn tolerantiebegrip was reëel, eerzaam en kostbaar maar nog ver verwijderd van wat we tegenwoordig onder echte godsdienstvrijheid verstaan. Als de leugen de plicht heeft de waarheid te tolereren dan heeft de waarheid nog niet de plicht de leugen te hoeven tolereren. Toen de Nederlandse Republiek in 1588 was opgericht werd gewetensvrijheid een van de grondbeginselen. Er was een calvinistische kerk maar niet-calvinistwen hadden beperkte burgerrechten. Voor handel zou intolerantie een ramp zijn. In de 17e eeuw mochten Lutheranen en Joden eigen openbare gebedsruimten bouwen. Menno Simons de inspirator van de Mennonieten was pacifist en afwijzer van geweld. DE Nederlanden tolereerden de Mennonieten blijmoedig. Vanaf de 15e eeuw werden heksen gerechtelijk vervolgd. Hekserij was ketterij die wortelde in een verbond met de duivel. Alle religieuze groeperingen vervolgden de heksen. Protestanten vonden dat heksen terecht ter dood veroordeeld werden. Volgens Exodus 22:18 zult gij een tovenares niet in leven laten. Halverwege de 17 eeuw kreeg men meer te doen met de arme drommels die van hekserij beschuldigd werden. De vervolging van heksen begint uit te doven. Cromell was toleranter maar maakte een uitzondering voor katholieken. Zelfs tegenover moslims stond Cromwell tolerant. De Quakers olv George Fox waren een interessante protestantse sekte. Hun belangrijkste doctrine is dat de waarheid-het innerlijk licht-in hen schijnt. Quakers lieten zich leiden door het levende Woord. Extatisch schudden, trillen, schreeuwen, huilen en schuimbekken waren normale zaken tijdens hun bijeenkomsten.. De Pilgrim Fathers waren niet geïnteresseerd in de nieuwe wereld maar wilden ergens naartoe waar ze zowel Engels als vrij konden zijn.

Ter ondersteuning van de koloniale inspanningen stelde een Engelse prediker de volgende handels voorwaarden voor. In ruil voor een klein stukje ongebruikt land, wat tabak, pelzen en vis konden de kolonisten de Indianen geven: beschaving voor hun lichaam en Christendom voor hun ziel. John Eliot was de beroemdste protestantse zendeling van de 17e eeuw. Lutheranen vonden dat de zendingsopdracht exclusief bedoeld was voor de apostelen. De Calvinisten vonden dat de zendingsopdracht nog steeds van kracht was. Calvinisten hadden bepaalde opvattingen over het einde van de wereld. Het pausdom moest worden beeindigd.  De Joden moesten zich bekeren. In Amerika meenden de Calvinisten dat de Indianen afstamden van de tien verloren stammen van Israël.

In de 18e eeuw was August Hermann Francke de grootste godsdienstige entrepeneur van de Pietische revolutie. Hij richtte een weeshuis op. Hij stuurde ook twee Duitse zendelingen naar de Deense kolonie Tranqubar. Volgens Spener blies het pietisme nieuw leven in de liefdesrelatie met God. Zinzendorff ontpopote zich als zendingsman. Onder de Moravische broeders. Men trok op naar Groenland. Men trok ook op naar Jamaica, Suriname, Guinea maar ook Zuid Afrika. John Wesley grondlegger van de Methodisten trok op naar Georgia in de VS. Wesley voelde dat de verlossing ook hem ten deel was gevallen: Gods rechtstreekse geschenk aan hem. Het methodisme groeide snel en flexibel.

De slavenhandel is als misdrijf helaas nauw verbonden met het protestantisme. Paulus leerde ons dat het onderscheid tussen slaaf en vrij mens in Christus verdwijnt. De rechter Samuel Sewail protesteerde tegen de slavenhandel. Ook John Wesley sprak zich uit tegen de slavernij. Ook de Quakers verzetten zich tegen de slavernij. Nederland hield tot 1863 vast aan de slavernij. Protestanten riepen op te leven naar het Woord: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet. Protestanten waren verdeeld. Een groot deel van het oude puriteinse establishment van New England richtte zich op rationalistische doctrines zoals het unitarianisme. In de 19e eeuw rationaliseerde zich het protestantisme. Volgens Schleiermachter draait het in de religie echter niet om hoe we handelen of denken maar om hoe we ons voelen: de hemelse vonken die opstijgen wanneer een heilige ziel door het universum wordt beroerd. Er kwam meer ruimte voor vrijzinnige ideeën. Delitzsch beweerde dat het Oude Testament was gebaseerd op oudere babylonische teksten. In de 20e eeuw heeft de Bekende Kirche in Duitsland zich door de theologie laten leiden: de Schrift, de historische geloofsbelijdenissen en de rechtvaardiging door het geloof alleen. Niemoller verwierp een compromis met de Nazi’s. Karl Barth was de grootste protestantse theoloog.  Als Calvinist stelde hij zich veel sceptischer tegenover de staatsmacht. God is radicaal anders. De mens is verdorven.  Alleen goddelijke openbaring en genade overbruggen de kloof tussen god en wereld.

In de 20e eeuw gaat het proterstantisme gestaag achteruit. In Europa bloeden de kerken leeg. Het conservatieve christendom in de VS biedt een tegenaanval. Het fundamentalisme raakt in opmars. De gebroeders Niebuhr in de VS trachten moderne wetenschap, bijbelkritiek te verenigen met essentiële punten van het evangelie. Billy Graham probeerde een evenwicht te vinden. Hij zocht verzoening. Bonhoeffer propageerde het religieloze christendom. De wereld moet vanaf het kruis in kwetsbaarheid gediend worden. Martin Luther King bestreed de ongelijke burgerrechten. Hij verkoos net als Ghandi geweldloosheid. Geweld leidt tot nederlaaag. Het Robinson trachtte in de geest van Bonhoeffer Honest to God te zijn. Christelijke ethiek, taal en beeldspraak moeten aangepast worden aan de snel veranderende samenleving. Secularisme is niet onze vijand maar Gods wil voor een wereld die volwassen is. De Wereldraad van Kerken in Uppsala (1968) kozen King en Bonhoeffer als gidsen. De wereld bepaalt de agenda. Er werd gekozen voor anti-imperialisme en anti-racisme. Er werd scherp geprotesteerd tegen de Vietnamoorlog. In de VS werd Jimmy Carter president. Hij was een bonafide, wedergeboren en evangelische protestant. Kwesties als abortus zaaiden grote verdeeldheid onder de protestanten.

In de 20e eeuw groeit het protestantisme uit tot een wereldreligie. Let op Afrika. Er ontstaan nu zwarte kerken. Beyers Naude bond de strijd aan met de apartheidspolitiek in Zuid Afrika. Desmond Tutu leidt de burgerlijke ongehoorzaamheid in. Hij hekelt het apartheidsregime. Johan Heyns verzette zich tegen de apartheidspolitiek. Apartheid is zonde. Hij werd vermoord.

In Korea kwam het protestantisme goed van de grond. De Minjung kwam van de grond. Minjung is een soort bevrijdingstheologie. Mensen die onder aan de sociale ladder staan hebben nu voorrang. In China besluit Deng de controle op het leven van Chinese onderdanen op microniveau lost te laten. Het protestantisme krijgt een herkansing.

Inmiddels behoort een kwart van alle christenen tot de Pinksterbeweging. De werking van de Heilige Geest staat nu centraal.

De bloei in Zuid Amerika is enorm. Heel bekend werd de predikant David du Plessis. Hij zocht ook toenadering tot andere kerken. Ook in Afrika sloegen de Pinksterkerken aan. Pinksterkerken beginnen rechts maar schuiven in de zorg voor armen naar links.

Het protestantisme zal in China en Afrika nog verder uitgroeien. Het is op wereldnivo zwak georganiseerd. Het protestantisme blijft voor katholieken een uitdaging. Het protestantisme is overwegend rechts. Het is jammer dat Bonhoeffer, Robinson, King e.a. toch te weinig aandacht krijgen. Een gezond liberaal protestantisme is nog niet in zicht. We hopen en vertrouwen dat het protestantisme in de toekomst een serieuze gesprekspartner mag worden. We zullen evangelie, moderne wetenschap, menselijk inzicht, visie op de toekomst met elkaar moeten verbinden.

Bruid van de Maas

Bruid van de Maas

Rotterdam Bruid van de Maas | Han van der Horst

Vergeleken met andere boekwerken over de historie van Rotterdam valt dit boek tegen. Soms te oppervlakkig en niet zo diepgaand. Moeilijk vind ik het dat de auteur soms te weinig vanuit de context schrijft. Hij wijdt ook aandacht aan de historie van Perron 0. Maar ook nu gaat hij om de context heen. Kernvraag is: hoe waren de verslaafden omstreeks 1985 er aan toe in de stad. Je kunt niet over Perron 0 schrijven vanuit de situatie 30 jaar later.
Verdrietig is het bericht over Anneke Jans uit Brielle die ter dood werd veroordeeld wegens haar doperse verwantschap.
Boeiend was pastor Huibert Duifhuis die als een vrijzinnige katholiek met protestanten omging. De beeldenstorm ging aan Rotterdam voorbij. Interessant is de opkomst van koffiehuizen waar men de krant kon lezen. Koffiehuizen zijn een prachtig model voor ontmoetingsplaatsen van mensen. Een mens kan zich zelf zijn. Dat was ook het geheim van de koffieruimte op Perron 0
Langdurig moesten de mens rondkomen met aardappelen en reuzel. Vlees, vis, kaas en eieren waren nog luxe.
In de oorlog gold dat je niet zonder een redelijk doel op de openbare weg mocht bevinden. In de eerste jaren van Fortuyn werden ook mensen opgepakt omdat ze zonder redelijk doel in de openbare ruimte bevonden. Fortuyn zou dat niet geapprecieerd hebben. Maar hij was al vermoord. Met de mensen die hij in de slotdagen aantrok als aanhang was het niet goed gesteld. Zij bevonden zich zonder redelijk doel in de politieke ruimte.